Yeni Osmanlılardan İttihat ve Terakki Cemiyeti’ne halk kavramının kullanımları

Abstract

Halk kavramının kullanımı hem XIX. yüzyıl Avrupa’sında hem de Osmanlı İmparatorluğu’nda çeşitli aşamalardan geçmiştir. Osmanlı İmparatorluğu’nda kavramın içerik ve kullanımı Tanzimat Fermanı’nı takip eden dönemlerde önemli bir biçimde farklılaşmıştır. Osmanlı Klasik düzeninin kavramı olarak reaya yerini halk kavramına bırakmaya başlamıştır. Bu süreç özellikle dönemin muhalif aydın, bürokrat kesimlerinin halk kavramı üzerine düşünmesine de neden olmuştur. Böylece ilkin Tanzimat bürokrasisine karşı mücadele eden Yeni Osmanlılarda ardından da II. Abdülhamid’in yönetimine muhalefet eden İttihat ve Terakki Cemiyeti’ne mensup kişilerin yazdıklarında halk en önemli konulardan biri haline gelmiştir. Ancak birbirini takip eden bu iki muhalefet hareketinde halkı algılama, tanımlama, ona yakıştırılan içerik, onunla kurulacak ilişkinin niteliği gibi konularda çeşitli farklılıklar mevcuttur. Halk, Yeni Osmanlılar için siyasi, kültürel ve edebî bir zemin ve kaynakken; İttihatçılar için daha çok kendi mücadelelerinde doğrudan dayanılacak bir zemindir. Başka bir deyişle halk kavramı siyasi içeriğinin yanında folklorik bir içerik ve değer olma halinden neredeyse sadece siyasi bir içerik ve değere doğru evrilmiştir. Bu dönüşüm beraberinde halk kavramının tanımlanması, anlaşılması ve ardından da adlandırılmasını gündeme getirmiştir. İttihatçılar Osmanlı toplumunun çeşitli tezahürlere sahip bir toplum olduğunu düşünmüştür, bundan dolayı toplumu halk, millet, avam, ahali gibi kavramlarla tanımlamışlardır. Bu tanımları çoğu zaman bilinçli bir şekilde hiyerarşik ve nüanslı kullanmaları ise yukarıda anlatılan dönüşümün bir sonucu gibi durmaktadır.

The uses of the concept of the public were passed through various stages, not only in Europe but also in the Ottoman Empire in the 19th century. Inparticular, the content and use of the public differed significantly in the periods following Tanzimat Edict. The concept of reaya in the Ottoman Classical Period started to leave the notion of the public and this process gave rise to antagonist intellectuals and bureaucrats of the period to considering the concept of the public. Thus, Ottoman Public became the most important issues in the writings of the Young Ottomans, who fought against the bureaucracy of the Tanzimat and then the members of the Committee of Union and Progress, which opposed to the rule of Abdülhamid II. However, in these two successive opposition movements, there were differences in the perception and the definition of the public, the content approached to it, and also the nature of the relationship with it. The Public was of a political, cultural and literary source for the Young Ottomans; For the Unionists, it was a pillar to bear directly in their own struggle. In otherwords, the concept of public was evolve from a folkloric content and value to a political content and value. Along with this transformation, the notion of the public was come to be defined, understood and then named. The Unionists thought that the Ottoman society was a society with various manifestations; therefore, the definition of society with the concept such as public, nation, vulgar, community and the use of these definitions in a hierarchical and nuanced manner in a conscious way is a result of the transformation described above.