Mukatil b. Süleyman'ın Tefsiri ile el-Vücuh ve'n Nezair adlı eserinin mukayesesi

Abstract

Mukâtil b. Süleyman İslam tefsir geleneğinde önemli tefsir otoritelerinden biridir. İsnad ilmine önem vermeyişi sebebiyle bazı eleştirilere maruz kalmakla beraber, tefsir alanında kabul görmüş önemli müfessirlerdendir. Yazdığı Tefsîr-i Kebîr ya da Tefsîru Mukâtil b. Süleyman adıyla basılan tefsir, bilinen en eski tam tefsirdir. Çok sayıda eser yazan Mukâtil b. Süleyman’ın, Kur’an’daki farklı anlamlara gelen kelimeler için yazdığı Kur’an sözlüğü niteliğindeki eseri de elimize ulaşan ilk vücûh nezâir eseridir. Müellifin bu eseri el-Vücûh ve’n Nezâir/el-Eşbâh ve’n Nezâir adları altında basılmıştır. Mukâtil b. Süleyman bu eseriyle “vücûh” ve “nezâir” kavramlarının tanımı kadar, Kur’an sözlüğü eserlerinin yazımına da öncülük etmiştir. Eserde Kur’an’ın anlam alanı içinde önemli kavramlara, edat ve harflere yer verilmiştir. Sistematik olarak bir sıraya bağlı kalmayan Mukâtil önce kelimenin kaç farklı manası olduğunu ortaya koymuş; daha sonra kelimenin her bir anlamı için birkaç ayeti örnek olarak vermiştir. Bu ayetlerden aynı manada olan her birini de diğer ayet için nazir (nezâir) olarak kabul etmiştir. Eğer bu ayetler çok fazla ise ‘bunun benzerleri çoktur’ demek suretiyle başka ayetlerin de olduğuna işaret etmiştir. Kur’an diline dair bilgisini tefsirinde de gösteren Mukâtil b. Süleyman, ayetlerin açıklamasında kelimelerin hangi manalara geldiğine sıkça değinmiştir. Elinizdeki çalışmada adı geçen iki eserde yer alan aynı kelimelere verilen ayet manaları mukayese edilerek bu iki eserin birbiriyle uyumu araştırılmıştır. Araştırma boyunca yapılan karşılaştırmalar ve örneklerle yapılan tespitler neticesinde iki eser arasında büyük bir uyum ve bütünlük olduğu tespit edilmiştir. Sonuçta adı geçen iki eserin de birbiriyle uyumlu ve bütünlük içinde olduğu kanaatine varılmıştır. İki eser arasındaki farklılıkların çok cüzi ve müstensih hataları düzeyinde olduğu söylenebilir.

Mukâtil b. Suleyman is one the prominent tafsir authority in the Islamic tafsir tradition. Even though he did not give enough importance to the isnad (proofs for narratives) science and have been criticised for this reason, he is from important admitted glossators in tafsir field. His book which is called as Tefsir-i Kebir or Tefsiru Mukâtil b. Suleyman is the earliest full tafsir. Mukâtil b. Suleyman has penned so many books. As a kind of dictionary of Quran, his book which is written for words have different meanings in Quran is the first al-vucuh alnezâir book that we have. This book was published under the name of el-Vucuh ve’n Nezâir/el-Eshbah ve’n Nezâir. Because the aforementioned book is the first work in its field, it led to creation of Quran dictionary books, inasmuch as “vucuh” and “nezâir” terms of Mukâtil. In this book there are important terms, prepositions and letters in the meaning frame of Quran. Mukâtil did not follow a systematic order. He firstly put forth the meanings of the word and then gives a few verses as evidence for each meaning of the word. He regarded the each verse that has same meaning as nazir for the other verse. If there are many verses that have same meaning he indicates that there are other verses by saying “there so many similar verses”. Mukâtil b. Suleyman showed his knowledge of Quran language in his tafsir. He also pointed out many times the meaning of words in interpretations of verses. In this study the meanings of verses that were given as example for the same words in the aforementioned two books of Mukâtil was compared. By this way, the coherence of these two books was researched. As a result of comparisons and determinations by examples the great coherence and integrity between two books was determined. It can be asserted that differences between these two books are so small and because of copyist faults.