Şeyh-i Seb‘alık kurumu ve Osmanlı esnaf teşkilatı içindeki yeri

Abstract

Osmanlı esnaf teşkilatı içerisinde yer alan belli başlı yöneticilerin Şeyh, Ahi Baba, Kethüda, Nakip ve Yiğitbaşı olduğu genel kabul gören bir görüştür. Şeyh-i Seb‘a’dan genellikle hiç bahsedilmez. Oysa Osmanlı esnaf teşkilatı içerisinde yer alan inşaat iş kolu ve bu iş koluna bağlı olarak çalışanların genel lideri Mimarbaşı iken onun yetki alanı dışında kalan tüm esnaf grubunun lideri Şeyh-i Seb‘a’ydı. Her esnaf grubunun Şeyh veya Ahi Baba adı verilen bir lideri olduğu için Şeyh-i Seb‘alar şeyhler şeyhi anlamına gelen Şeyhü’l-Meşâyih veya Şeyhü’ş-Şüyûh unvanlarını da kullanmışlardır. Ancak bu unvanı kullananların aslında birer Şeyh-i Seb‘a olduğu bugüne kadar anlaşılamamıştır. Ayrıca Osmanlı İmparatorluğu’nun bazı bölgelerinde Şeyh-i Seb‘a, Şeyh ve Ahi Baba unvanları eşanlamlı olarak kullanılmıştır. Bazen bu kavramlar birbirine karıştırılmış ve konuya kesin bir açıklama getirilememiştir. Bundan dolayı araştırmanın amacı Osmanlı esnaf teşkilatı içinde bulunan Şeyh-i Seb‘a, Şeyh ve Ahi Baba kavramlarını bu konuda bugüne kadar ileri sürülen görüşleri değerlendirerek arşiv belgeleri ışığında açıklığa kavuşturmaktır.

According to the common opinion, the Ottoman tradesmen's leaders were Şeyh, Ahi Baba, Kethüda, Nakip and YiǧitbaŞi. It must be stated that little is known concerning the Şeyh-i Seb'a as one of the leaders of the tradesmen in the Ottoman city. In fact the tradesmen working in the constructions were under the chief architect (MimarbaŞi) while the all other tradesmen which were out of authorization of MimarbaŞi were under the control of Şeyh-i Seb'a. The Şeyh-i Seb'as also used the titles of Şeyhü'l MeŞâyih and Şeyhü 'Ş-Şüyûh. Owing to the fact that all craft guilds in the Ottoman Empire had a chief called Şeyh or Ahi Baba, sometimes the Şeyh-i Seb'as were also called Şeyhü'l-MeŞâyih or Şeyhü'Ş-Şüyûh. Therefore, it must be stated that sometimes the titles of Şeyh-i Seb'a, Şeyh and Ahi Baba were used in some regions of the Ottoman Empire, as synonymous titles. However, these concepts have not been explained yet and sometimes these titles have been confused with each other. Thus, the aim of this study is to describe the Şeyh-i Seb'a, Şeyh, Ahi Baba and reveal their places in the organisation of the tradesmen in the Ottoman Empire in the light of the archival materials.