İstidlâl biçimlerinin ve farklı düşünce tarzlarının tefsire etkisi: وَمَاخَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنْسَ إِلَّالِيَعْبُدُونِ âyeti örneği

Abstract

Müfessirler bir âyeti ele alırken birçok ilimden yararlanır. Kur'ân ilimleri, fıkıh usûlü ve belagat bu ilimlerin başında gelir. Müfessirin âyeti yorumlamasında kullandığı usûlün etkileri açıkça görülür. Müfessirin yorumunu etkileyen ve yönlendiren bazı dış unsurlar da bulunmaktadır. Bunların başında müfessirin kelâm problemleri ile ilgili kanaatleri gelmektedir. Çoğu zaman müfessirler, bu tür âyetleri ön kabullerini esas alarak yorumlamaktadırlar. Bu nedenleâyeti hakiki manasından çıkarıp mecaza yorumlayabilmektedirler. Böylece kelâmî tercihlerini, âyetle delillendirmeye çalışmaktadırlar. Ön kabul ile hareket edilen konulardan biri de Allah'ın yaptığı eylemleri bir gaye ile yapıp yapmadığı meselesidir. "Ben insanları ve cinleri sadece bana ibadet/kulluk etmeleri için yarattım." (Zâriyât 51/56) âyeti de bu çerçevede ele alınan âyetlerin başında gelmektedir. Bu âyetle ilgili şu sorular sorulmaktadır: Allah'ın fiillerinin amacıvar mıdır? Her bir insanı ibadet için yarattığı düşünüldüğünde Allah'a ibadet etmeyen kâfirler, çocuklar ve deliler, O'nun iradesi dışında mı hareket etmektedir? Allah'ın gayesinin gerçekleşmemesi mümkün müdür? Buradaki ibadet/kulluk ile kastedilen şer'i ibadet midir yoksa Allah'ı tanımak gibi farklı bir anlamda mı kullanılmıştır?

Interpreters utilize too many different sciences during their examination of the verses of Quran. Quran sciences, methodology of Islamic jurisprudence (fiqh) and Balagha are the primary sources of this interpretation. The outcomes of the methods that have been used during the interpretation by the interpreters can be clearly observed in their works. There are also some external factors that are affecting and directing the interpretation of an interpreter. One and maybe the most common of these factors is interpreter’s opinions about the problems of Kalam. Most of the time interpreters are making their interpretations on the basis of their presuppositions. Because of that, they might interpret a verse of Quran by the metaphorical way instead of real interpretation. Moreover, they try not to make a concession from their essentials. One of the other outcomes of these presuppositions is whether Allah has acted in his actions on a purpose or not. The verse Zâriyât 51/56 “And I did not create the jinn and mankind except to worship Me” is the most used one of these verses that have been covered in this framework. There are some questions regarding this verse such as “Is there any purpose and intentions of Allah’s actions?”, “When it has been thought that Allah created all human kinds and Jinn to worship him, in this case the question is those who are children, infidels and mentally ill people do not worship him acting out of Allah’s will? Is it possible that “Allah’s will” does not become truth? The worship that is mentioned here is the worship, which is based on sharia or in a different meaning such as just to know Allah?