İngiltere tercümanları ve 1758 Tercüman Reformu

Abstract

Tercümanlar konusunda ilk ve en önemli çalışmalardan birisi Cengiz Orhonlu’ya1 aittir.Ona göre tercüman “tercüme yapan kimse”2, “ağızdan tercüme yapan”3kişi demektir. Orhonlu bu çalışmasında Osmanlı Devleti’ndeki tercümanları dört sınıfta ele almakta ve bunları “Divan-ı Hümayun Tercümanları”, “Eyalet Tercümanları”, “Müessese Tercümanları” ve “Yabancı Elçilik ve Konsolosluk Tercümanları” olarak isimlendirmektedir. “Yabancı Elçilik ve Konsolosluk Tercümanları” konusunda önemli bilgiler bulunan Orhonlu’nun çalışmalarında tercümanlık kurumdaki bozulma ve XVIII. yüzyılda tercümanlar konusunda yapılan reformlar hakkında “Fakat XVIII. asrın ortalarından itibaren bu durumun elçilikler tarafından ihlâl edildiğini gören Osmanlı Devleti bunların kontrol altına alınması için ciddî teşebbüslerde bulundu” cümlesi dışında- herhangi bir bilgi bulunmamaktadır. Goffman’a göre ise, “tercümanların görevi metni harfi harfine çevirmekten çok içeriği aktarmaktı.” Tercümanların çoğu Ermeni, Yahudi ya da Rum Ortodoks Osmanlı tebasıydı.4 Bernard Lewis’e göre tercüman “bir dilden diğerine tercüme yapan kişi, farklı diller konuşan farklı insanlar arasında iletişmi mümkün kılan kişi”5 anlamına gelir. Osmanlı Devleti’ndeki tercümanlar konusunda farklı ve ilginç bilgilerin yer aldığı Lewis’in çalışmasında da tercümanlık kurumdaki bozulmadan ve XVIII. yüzyılda tercümanlar konusunda yapılan reformlardan bahsedilmez. Konuyla ilgili olarak çalışanlardan birisi de Kemal Çiçek’tir.6 Onun çalışması da XVIII. yüzyılda tercümanlar konusunda yapılan reformlar hakkında bilgi içermez.