Hak dini Kur'an dili tefsirinde dönemin siyasi ve sosyal gelişmelerinin yansımaları

Abstract

Bu tezde, Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır'ın müellifi olduğu Hak Dini Kur'an Dili tefsirinde dönemin siyasi ve sosyal gelişmelerinin ele alınış biçimi/yansımaları irdelenmiştir. Bahsi geçen tefsir eseri, TBMM tarafından Elmalılı'ya bir görev olarak verildiği için, çalışmanın ilk bölümünde Elmalılı'nın ilmî yetkinliğinde etkili olan eğitim süreci ve devlet kademelerinde almış olduğu görevlere temas edilmiştir. Bununla birlikte, tefsir eserinde Kur'an'ı yorumlarken kullandığı metodu etkileyen düşünce yapısı ve dünya görüşü geniş bir şekilde irdelenmiştir. Tezin ikinci bölümünde ise modern Türk siyasetinin ortaya koymuş olduğu uygulamalara yönelik Elmalılı'nın tefsirinde yaptığı yorumlar incelenmiş ve bu hususlara dair görüşleri ele alınmıştır. Üçüncü bölümde de Türk siyasetinin şekillenmesinde etkili olan Avrupalıların uygulama ve söylemlerine dair Elmalılı'nın yaklaşım tarzı, tefsirinden hareketle tasvir edilmeye çalışılmıştır. Son bölümde ise toplumu ilgilendiren bazı problemli konular karşısında Muhammed Hamdi Yazır'ın nasıl bir tavır takındığı hususu üzerine durulmuş ve Elmalılı'nın bu konulara dair görüş ve önerileri kapsamlı bir biçimde incelenmiştir. Tezin sonuç kısmında da her asırda dinin yenilenmesi fikrine sahip olduğu görülen Elmalılı'nın, bu görüşlerini dönemin siyasi ve sosyal gelişmelerini de dikkate alarak tefsirine nasıl yansıttığı meselesine dair tespit edilen hususlar detaylı olarak dile getirilmiştir.

In this thesis, we scrutinize how the political and social developments of the period are discussed in the tafsir. As the aforementioned thesis was given to Elmalılı as a task by the Grand Nationel Assembly of Turkey, his educationel process and the tasks assigned to him in the government agencies, which affected his scholarly competence, is mentioned. In addition to this, the mentality and worldview that affected the author's method during the process of the interpretation is analysed extensively. In the second part of the thesis, the interpretations that Elmalılı made in his Tafsir on the practices of the modern Turkish Politics are analysed and the comments of the author on the subject are mentioned. In the third part, the approach of Elmalılı on the practices and statements of the Europeans having influence on the shaping of the Turkish politics is tried to be described with reference to his work. In the last part, the subject of how Yazır took a stand towards some problematic subjects regarding the society and his opinion and suggestion related to these topics are analysed in detail. In the conclusion part of the thesis, the issues revealed about how Elmalılı, being of the opinion of the reformation of the religion every century, reflected his comments on his work in this context by considering the political and social developments of his time are scrutinized in depth.