Hitit diplomasisi

Abstract

Diplomasi, milletler arası anlaşmazlıkları, savaşa başvurmadan barışçıl yollarla çözmeyi öngören bir dış politika aracıdır. Diplomasi, tarihin eski devirlerinden günümüze kadar devletlerin birbirleriyle olan ilişkilerinde birinci dereceden rol oynamaktadır. Bu durum toplumlar arası ilişkilerde, diplomasinin önemini bize göstermektedir. Çalışmamızın amacı, Hititler'in Diplomasi anlayışını tüm yönleri ile ortaya koymaktır. Bu nedenle çalışmada ilk olarak Hitit diplomasisi; birincil filolojik kaynaklar yani Hititçe çivi yazılı belgeler ve bu konu hakkında daha önce çalışmalar yapmış bilim insanlarının araştırmaları yani ikincil kaynaklar ışığında incelenmiştir. Bu doğrultuda öncelikle diplomasi kavramı tanımlanmış ve tarihsel gelişimi açıklanmıştır. Daha sonra, Hitit Devleti kurulmadan önce Anadolu'da varlığını devam ettirmiş şehir devletleri arasındaki diplomatik ilişkiler, söz konusu döneme ait belgeler ışığında ele alınmıştır. Hitit Devleti'ndeki diplomasi geleneği incelenirken, diplomasi ile ilgili temel kavramlar açıklanmış olup; bu kavramların Hitit Diplomasisi ile ilişkileri incelenmiştir. Hitit diplomasi geleneğinin oluşturulmasında, Hitit kral ve kraliçesi başta olmak üzere çeşitli devlet görevlileri ile dış politikayı yürütmekle görevli olan diplomatların önemli katkıları olmuştur. Çalışmamız kapsamında Hitit Devlet Arşivleri'nde ele geçmiş her türlü yazışma (mektup, genelge, ferman), diplomatik antlaşma metinleri (eşit devlet antlaşmaları ve vassal devlet antlaşmaları) ve mühürler diplomatik açıdan ele alınmıştır. Hitit Devleti, uluslararası alanda diplomatik barışı sağlamak için çeşitli dış politika uygulamaları geliştirmiştir. Söz konusu uygulamalar ise çalışmamızda; adalet ve eşitlik durumu, antlaşmalarda mülkiyet hakkı tanıma, antlaşmalara bağlılık ve devlet itibarını koruma başlıkları altında ele alınmıştır. Ayrıca çalışmamızda diğer önemli dış politika uygulamaları olan diplomatik evlilikler ve din olgusuna da ayrı başlıklar altında ayrıntılı şekilde yer verilmiştir. Hititler, uluslararası ilişkilerde yeni ittifaklar kurmak, mevcut ilişkilerini güçlendirmek ve vassal devletler üzerindeki hâkimiyetlerini artırmak amacıyla evlilik ve din kurumlarını kullanmayı adeta bir gelenek haline getirmişlerdir. Diplomatik evlilikler, Hitit Devleti'nin dış politikada uyguladığı dikkati çeken önemli, siyasi bir stratejidir. Hititler'de, din–devlet ilişkisinin, uluslararası ilişkilerin şekillenmesinde ve dış politikanın oluşmasındaki etkisi kanıksanamayacak derecede önemlidir. Hitit kralları tarafından yazdırılan siyasi içerikli belgelerde, dinin dış politikadaki etkisi sürekli hissettirilmiştir. Çalışmamız sonucunda, bir Eski Çağ devleti olan Hitit Devleti'nin diplomasiyi etkin ve aktif kullanmış olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca Hititler'in yaptıkları antlaşmalarda sözleşmenin kutsallığı ilkesini kullandıkları anlaşılmıştır. Gerek kullanılan yöntemler gerekse diplomasinin işlerliğini sağlayan kurum ve görevliler, Hitit Devleti'nin dünya diplomasi tarihine önemli katkılar yaptığını bizlere göstermektedir.

Diplomacy is a tool mainly purposing to solve international problems without resorting war. Since the oldest time to present, diplomacy have taken a role as primary in relationship between countries. This kind of statement proves us importance of diplomacy. This study aims to explain Hittite approach to diplomacy from all sides. For this purpose, sources are chosen from Hittite cuneiform writings as primary and researches by scientist as secondary. As a first attempt to explanation, definition and evolution through the history of diplomacy is introduced. Then, diplomacy between Anatolian city states established before Hittite is explained with contemporary sources. When analysing diplomatic customs of The Hittite Empire, fundemantal conceptions of diplomacy and effects to "The Diplomacy of Hittite" are explained. The Hittite diplomacy is patterned on contributions of Hittite king and queen as highest contributors, diplomats and government officers, carrying varying responsibles in government. Letters, public mandates and royal decrees, obtained from Hittite State Archive, diplomatic letters of agreement between equal or vassal countries and public seals are handled with diplomatic side of view. Varying foreign affairs implementations, aimed international pacification, were developed by Hittite Empire. These implementations are explained in this study within subtitles; equilibrium status, enfranchisement of property at concordats, adherence to treaty, preserving political reputation. Furthermore, diplomatical marriages and fact of religion as foreign affairs implementations are retailed in separate topics. Usage of "Marriage" and "Religion" to seal new alliances, strengthen existing relations, increase sovereignty on vassal countries is almost traditionalized by The Hittite Empire. Diplomatic marriage is seen as striking feature used in foreing politics by Hittite. Relationship between state and religion is emphasised with usage in forming international relations and foreign affairs. Effects of religion to foreign diplomacy is regulary mentioned in forign policy documents, been written by Hittite king. All in summary, The Hittite Empire as an ancient state used the diplomacy actively and in effective way. Moreover, adopting of principle of the sanctity of the contract was seen on Hittite Implementations, institutions and state officials, proving operability to diplomacy, prove that The Hittite Empire contributed to world diplomacy history in very effective way.