İmâm Mâtürîdî'de şirk kavramı ve Türk-İslam kültürüne yansımaları

Abstract

İnsanoğlu, düşünme yetisini kazandığı zamandan itibaren kaçınılmaz olarak düşünsel değişim ve gelişim yaşamaktadır. Farklı coğrafyalarda ortaya çıkan düşünceler, toplumların kültürlerinin her alanına etki etmiştir. Özellikle dini alandaki farklı görüşler, ortaya çıktığı toplumları doğrudan etkilerken, toplumların etkileşimleri ile diğer toplumlara da sirayet etmiştir. İslam’ın inanç esasları aynı kalırken, bu esaslar üzerindeki ontolojik tartışmalar, kültürlerin de etkisiyle farklılaşmalar göstermiştir. İslam kelamcıları birçok konuda farklı görüşler ortaya koyarken, Kur’an’ın bu konudaki hassasiyeti doğrultusunda tevhid anlayışında bir değişiklik söz konusu olmamıştır. Fakat İslam’ın farklı kültürlerle etkileşimi neticesinde, sonradan Müslüman olan topluluklarda eski inançlarının etkisi devam etmiş ve bu durum tevhid inancına da yansımıştır. Mâtürîdî, toplumun kültürel değerleriyle kaynaşmış bir takım batıl inançların İslam tevhid inancına zarar vermediği müddetçe, şirk kapsamında değerlendirilmeyeceğini ifade etmiştir. Çağdaşları, tevhid anlayışını günahlar bağlamında ele alırken, Mâtürîdî, iman- amel ayrımı yaparak günahların ameller açısından değerlendirilmesi gerektiğini savunmuştur. Bu bildiride, Mâtürîdî’nin tevhid anlayışı temelinde günümüz Türkİslam topluluklarındaki kültürel inançların şirk kapsamında değerlendirilip değerlendirilemeyeceği ele alınacaktır.

The ideas that emerged in different geographies have affected every area of the cultures of societies. Particularly, the different opinions in the religious field directly affected the societies in which they emerged, and they also spread to other societies through the interactions of societies. While the principles of belief of Islam remained the same, ontological debates on these principles showed differentiation with the effect of cultures. While the Islamic theologians revealed different opinions on many issues, there was no change in the understanding of Tawheed in the light of the Koran's sensitivity to this issue. As a result of the interaction of Islam with different cultures, the influence of the old beliefs continued in the communities which were later Muslim, and this led to the discussion of whether or not there was a shirk with the idea that it would harm the belief of monotheism. Mâdürîdî combined with the cultural values of the society in which the monotheistic beliefs of Islam were opposed to the effects that bear the elements of shirk, and expressed his views in this context. While his contemporaries deal with the conception of monotheism in the context of sins, the Mādürîdî argued that by separating beliefs, sins should be evaluated in terms of deeds. In this paper, it will be discussed whether or not the cultural beliefs in contemporary Turkish-Islamic communities can be evaluated within the scope of the concept of monotheism