İbnü'l Arabî'nin felsefesinde dinin zahiri ve batını

Abstract

Bu tezde dinin zahiri ve batını yönü tartışmaları bağlamında İslam düşünce ve felsefesine yeni bir perspektif kazandıran İbnü'l Arabî'nin konumunun tespit edilmesi amaçlanmıştır. Bu nedenle Vahdet-i Vucüd taraftarı İbnü'l Arabî'nin din, peygamber ve veli, Kur'an ve vahiy, batını bilgi, insan ve insan-ı kâmil gibi dini unsurlar hakkındaki düşünceleri onun kendi felsefesi içinde incelenmiştir. 13. yüzyıl düşünürü olmasına rağmen akademik çalışmalarda halâ İbnü'l Arabî (1165-1240) yorumlanmaya çalışılmakta ve bu çalışmalar eleştirel ve destekleyici olmak üzere iki gruba ayrılmaktadır. Bu nedenle konuyu ele alınırken, eleştiriler ve eleştirilere verilen cevaplar ve O'nun eserlerine yapılan şerhler karşılaştırılmıştır. Tezin birinci bölümünde İbnü'l Arabî'nin vahdet-i vücud ve Allah kavramları ile Allah, insan ve evren ilişkisi ele alınmıştır. İkinci bölümde batını bilgi, insan-ı kâmil, bilgiye ulaşma imkânı ve peygamber, veli, Kur'an ve kader gibi kavramlar zahir ve batın açısından ele alınmıştır. Çalışmanın sonucunda engin birikime sahip olan sûfi filozof İbnü'l Arabî'nin düşüncelerine kısıtlamalar getirmenin doğru olmayacağı kanısı hâkim oldu. Onun için genelde zahiri bakış açısına uzaktır diyebiliriz. Ancak bazı hususlarda mesela şeriatı takip etmede o bir zahiri dir. Bazı hususlarda ise bir batını olduğunu söylemek yerinde olacaktır. İbnü'l Arabî bilgi konusunda bir batınıdir. İbnü'l Arabî bazı konularda (tenzih ve teşbih hususunda) orta yolu takip eden denge yanlısıdır. Sonuç olarak entelektüel sufi filozof İbnü'l Arabî, zahir-batın tartışmaları içerisinde kimi zaman bir zahiri bazen bir batını bazen orta yol üzere biri olarak karşımıza çıkıyor. Ancak o düşüncelerinde kemale varmaya zahiri ve batını birleştirerek erişmiştir diyebiliriz.

The thesis has an aim of finding out the position of Ibnü'l Arabî, who has brought a new perspective to Islamic thought and philosophy in the discussions of the apparent and esoteric aspect of religion. Therefore as a supporter of the unity of existence Ibnü'l Arabî's thoughts about religion and religious components such as prophet and sufi, Koran and revelation, esoteric knowledge, human being and perfect human being has been examined in his philosophical thought. Academic studies has been trying to interpret Ibnü'l Arabî (1165-1240) despite his beeing 13th century thinker and these studies has been classified as critical ones and supporting ones. So while examining the topic, the criticals, answers to them and glosses to his works have been compared. At the first part of the thesis, Ibnü'l Arabî's the unity of existence, concept of God, universe and human relation have been dealt. At the second part esoteric knowledge, perfect human being and reaching the knowledge and religious components such as prophet and sufi, Koran and faith in terms of apparent and esoteric aspects have also been dealt. As a result of the study it has been argued that it is impossible to put limits to Ibnü'l Arabî's thinking world. However he has kept away form apparent approach except obeying the religious law. And he has had an esoteric approach in his thoughts about knowledge. Sometimes he has found a compromise. In conclusion as an entellectual sufi Ibnü'l Arabî has sometimes apparent approach, sometimes esoteric approach and sometimes a middle course and it can be reported that in his thinking world, Ibnü'l Arabî has reached maturity by linking up apparent and esoteric aproaches.