Hitit hukuki metinlerinde ataerkillik ve anaerkillik ışığında veraset

Abstract

Anadolu’nun ilk merkezi siyasi devletini kuran Hititler, askerî, siyasi, ekonomik ve sosyal alanlarda olduğu gibi hukuk alanında da özenli bir kurumsallaşmaya gitmiş, “Eski Devlet” zamanından itibaren muhtelif konularda kanun hükümleri hazırlayıp kayıt altına almıştır. Bunlar, devletin işleyişiyle ilgili ferman, vasiyetname, talimatname ve 200 maddeden oluşan ve tarım, üretim, ceza hukuku ve aile hukuku gibi birçok alanda hükümler içeren Hitit kanunudur. Kanun niteliğindeki hükümlerde aile hukuku, evlenme, boşanma, içgüveyilik, evlatlık alma gibi konuların yanı sıra veraset hususunda da bilgiler bulunmaktadır. Hitit hukuki metinlerinde veraset meselesi ataerkil aile yapısı temelinde ortaya çıkmıştır. Nitekim I. Hattušili, Hitit tahtı için kız kardeşi Haštayar’ın oğlu Huzziya’yı veliahtlıktan azledip yerine I. Muršili’yi veliaht tayin ettiğini vasiyet etmiştir. Telipinu Fermanı’nda kraliyet ailesinin veraset sırası düzenlenirken kralın hiç oğlu yoksa en büyük kızının kocasının kral yapılması ve Hitit kanununun bazı maddelerinde erkekler kadınlardan daha önceliklidir. Bütün bunlar Hititlerde ataerkil toplum yapısının bir neticesidir. Bunun yanında kadınların da “iwaru” denilen çeyizleri vardır ki evlenen kadının yanında kocasının evine götürdüğü bu çeyiz, kadın öldüğünde ardında bırakabileceği mirası, boşanma durumunda ise yanında babasının evine getirebileceği mal varlığıdır. Hitit kanunlarında kadınların erkeklere göre bazı ayrıcalıklarının olması, Hititlerde anaerkil bir aile yapısının bulunduğu görüşünü ortaya çıkarmaktadır. Ayrıca bu durum M.Ö. III. Binyılda Anadolu’da var olan yerli anaerkil aile yapısından kalma izler olarak da görülmektedir

The Hittites who founded the first central political state of Anatolia went to a careful institutionalization in the field of law as well as in military, political, economic and social areas and from the time of "Old State" they prepared and recorded various provisions of the law. These are edicts, wills, instructions related to the functioning of the state and Hittite law which consists of 200 items and contains in many fields provisions such as agriculture, production, criminal law and family law. In the provisions of the law, there are information on family law, marriage, divorce, groom (son-in-law living in his wife's parents' house) adoption as well as inheritance. The issue of inheritance in Hittite law texts emerged on the basis of patriarchal family structure. As a matter of fact, in the Hattušili I bequest, he dismissed his sister Hastayar's son , Huzzia and requested to appoint Mursili I as the crown prince. In Telipinu Edict, while organising the order of inheritance of the royal family; if the king has no son, the husband of the oldest daughter of the king was appointed as the king. In some parts of the Hittite law, men were of more priority than women, and this is a consequence of the patriarchal society in the Hittites. In addition to this, women also have a dowry called "iwaru". The married woman takes this dowry to her husband's house. When the woman dies, the dowry inherits her husband or children. If a woman divorces her bring away dowery to her father's house. The existence of certain privileges of women in Hittite law, compared to men reveals the view that there is a matriarchal family structure in the Hittites. This situation, BC. III. It is seen as the traces of the native matriarchal family structure in Anatolia in the millennium..