İlaveli mecmua-i Cedîde'de yer alan nikâh ve talak ile ilgili fetvâların transkribi ve tahlili

Abstract

Bu tez, İlâveli Mecmua-i Cedîde'de (R. 1326, H. 1329, M. 1911) yer alan aile hukukunun evlenme (nikâh) ve boşanma (talak) ile ilgili fetvâlarını konu edinmektedir. Çalışma giriş ve üç bölümden oluşmaktadır. Temel amacımız, İlâveli Mecmua-i Cedîde'deki ilgili fetvâları transkribe etmek, nakillerini tercüme etmek ve ilgili fetvâları İslam hukuku açısından değerlendirmektir. Ancak daha önce fetvâ olgusunun tarihsel arka planı hakkında kısa bilgiler verilmiştir. Osmanlılar'da fetvâ uygulamaları, müftülük, şeyhülislamlık ve fetvâ eminliği gibi kurumsal yapılar incelenmiştir. Bu şekilde İlâveli Mecmua-i Cedîde'nin telif süreci öncesindeki tarihi süreç serimlenmiş ve İlâveli Mecmua-i Cedîde'nin telif süreci ele alınmıştır. Bunun dışında fetvâları veren Şeyhülislamların biyografileri, fetvâlarda atıf yapılan kaynakların tespiti de amaçlarımız arasındadır. İlâveli Mecmua-i Cedîde'nin evlenme (nikâh) ve boşanma (talak) bölümlerinde yer alan toplam fetvâ sayısı, evlenme (nikâh) ve boşanma (talak) kitabının kaç babtan oluştuğu, bablara göre fetvâ sayıları, Şeyhülislamlar'ın fetvâ sayıları gibi sayısal verilere yer verilmiştir. Bu bilgilerin bir arada gösterilebilmesi için bazı tablolar da eklenmiştir. Hanefî fıkhına göre verildiği tespit edilen fetvâların, Hukuk-i Aile Kararnamesi ile mukayese edilmesi de asli amaçlarımız arasındadır. Bu sebeple Hukuk-i Aile Kararnamesi'ndeki maddeler incelenmiş, Kararname ile İlâveli Mecmua-i Cedîde'de yer alan fetvâlardan hangilerinin düzenlediği, hangi konularda farklı uygulamaların getirildiği tespit edilmiştir. Hukuk-i Aile Karanamesi'nin ilgili maddelerine göre "nikah, vekil ve fuzûlînin nikahı, veliler, denklikler, reddetme (nikahın geçersiz kabul edilmesi), anlaşmalı boşanma ve talak" bablarındaki bazı fetvâların düzenlediği hususlarda değişikliğin yapıldığı görülmüştür. Kitâbu'n-nikâh'ta bir; vekil ve fuzûlînin nikâhı babında üç; veliler, denklikler ve reddetme babında on; Bâbu'l-Hul'î bir; Kitabu't-talak'ta ise bir fetvâ olmak üzere toplam on altı fetvâ düzenlenen hükümler tarafından değişikliğe uğramıştır.

This thesis focuses on the fatwas about marriage and divorcement in Ilâveli Mecmûa-i Cedîde. The study consists of introduction and three parts. The primary aim is to transcript relevant fatwas into Turkish and to translate their narrations into Turkish and finally evaluate them with respect to Islamic Law. Initially a brief information for the fact of fatwa is given. The institutional structures in Ottoman Empire such as fatwa applications, muftiate, shayk al-Islamism and fatwa bailee were examined. In doing so the historical period before the İlaveli Mecmua-i Cedîde is exhibited and the process of copyright of Ilâveli Mecmûâ-i Cedîde is discussed. In addition, the determination of the biographies of the Shaykh al-Islams who gave the fatwas and the references cited in the fatwas are among our aims. The total number of fatwas in both the marriage and divorcement sections of the Ilaveli Mecmua-i Cedîde, how many bâbs marriage and divorcement sections consist of, the number of fatwas in each bâb and the number of fatwas given by Shaykh al-Islams take place in the thesis. Some tables are included to show the data together. The comparison between the fatwas which were given according to Hanafi fiqh and Hukuk-i Aile Kararnamesi is also one of our aims. Therefore in examining the clauses in Hukuk-i Aile Kararnamesi, the different fatwas in Hukuk-i Aile Karanamesi and Ilaveli Mecmua-i Cedîde on same issue are determined. According to relevant clauses in Hukuk-i Aile Karanamesi it is seen that there are some changes in the points on which various fatwas in the bâbs which are "marriage, the marriage of proxy and of fuzuli, curators, equations, rejection and divorce" are given. The deliverances regulated by sixteen fatwas, which are one fatwa in Kitâbu'n-nikâh; three in the marriage of proxy and of fuzuli bâb, ten in curators, equations-rejection bâb and one in Kitabu't-talak, one in contracted divorce, were changed.