Türkiye'de eğitim ile ekonomik büyüme arasındaki ilişkinin analizi

Abstract

İnsanların ihtiyaçlarının kıt kaynaklarla karşılanması sürecinde üretim faktörlerinin tam ve etkin kullanılması gerekmektedir. Ekonomik büyüme ve refah artışı sağlamak için ise faktör verimliliklerinin arttırılması önem kazanır. Verim artışı için yapılabileceklerden biri de emek faktörünün bilgi, beceri ve niteliklerinin artırılmasıdır. Bunu sağlamanın yolu ise eğitimden geçmektedir. Buradan hareketle bu çalışmada üretim faktörlerinden olan sermaye kavramı üzerinde beşeri sermaye özelinde durulmuştur. Beşeri sermayenin eğitimle alakasından bahsedilerek eğitimle ekonomik büyüme arasındaki ilişki Türkiye ekonomisi için analiz edilmiştir. Çalışma üç ana bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde beşeri sermaye kavramı üzerinde durulmuş, bu kavramın tanımından, zamanla gelişiminden, etkilendiği faktörlerden, ölçümünden bahsedilmiş; eğitimle olan ilişkisine değinilmiştir. İkinci bölümde ise ekonomik büyüme teorileri ve büyüme eğitim ilişkisi anlatılmıştır. Türkiye'de eğitim ve ekonomik büyümeyle ilgili durum çeşitli istatistikler, tablolar ve grafikler kullanılarak sunulmuştur. Bu bölümde ayrıca literatür taraması yapılmış, eğitim ve ekonomik büyümeyle ilgili daha önce yapılmış çalışmalar hakkında bilgi verilmiştir. Çalışmanın son bölümünde ekonometrik olarak eğitimle ekonomik büyüme arasındaki ilişki eş bütünleşme yöntemi kullanılarak Türkiye örneğinde analiz edilmiştir. Bu amaçla yükseköğretim brüt okullaşma oranı ile reel GSYİH yıllık değerleri 1981-2017dönemi için seçilmiştir. Uygulama kısmında ilk olarak serilerin birim kökleri ADF ve PP testleriyle incelenmiş, serilerin birinci dereceden durağan oldukları sonucuna ulaşılmıştır. Devamında Johansen Eşbütünleşme Testi uygulanmış, seriler arasında uzun dönemde ilişki olmadığı sonucuna ulaşılmıştır. Kısa dönem analizi yapmak amacıyla birinci farklarla VAR modeli kurulmuş, VAR istikrar testleri yapılmıştır. Granger Nedensellik Testi sonucunda yükseköğretim okullaşma oranından gelire doğru tek yönlü bir nedensellik tespit edilmiştir. Etki-Tepki Analizi sonucunda yükseköğretim okullaşma oranındaki bir şokun gelir üzerinde ilk iki dönem pozitif artan bir etkisi varken bu etkinin 5. dönemde ortadan kalktığı belirlenmiştir. Son olarak da Varyans Ayrıştırması Analizine göre yükseköğretim okullaşma oranının gelir üzerinde etkisinin olduğu, gelirin ise yükseköğretim okullaşma oranı üzerinde etkisinin olmadığı sonucuna ulaşılmıştır.

Full employment and efficient use of economic resources is necessary for satisfying human needs using scarce resources. Increasing productivity of these resources is important for economic growth and welfare improvements. One of the ways of achieving this goal is to increase the knowledge base, capabilities and the qualifications of labor. This aimcould be achieved through education. Human capital is taken into consideration in this study to analyze the effects of education in economics. The relationship between education and human capital is studied and their effect on economic growth is analyzed for the case of Turkish economy in this study. The study consists of three main sections. Definition of economic growth and human capital, factors affecting human capital, and its relation with education are covered in the first section. In the second section, economic growth theories and its relation to human capital is analyzed. Information on economic growth and education level in Turkish economy are presented with the help of tables and graphs. Lastly, literature review on the growth and education is conducted and presented in this section. In the last part of the study, the relationship between economic growth and education in Turkey is analyzed with the help of cointegration analysis. Two variables used in this study; the gross enrollment ratio for tertiary education and real GDP and study covered annual values of these variables for the period of 1981-2017. Firstly, its determined with the help of ADF and P-P tests that the series are stationary at first differences I(1). The Johansen Cointegration Test results showed that the two series are not cointegrated which means there is not any long term equilibrium between these two series in the study. Another VAR model with the first differenced data is constructed to continue with a short run analysis. The Granger Causality Test showed that there is one way causality running from gross enrollment ratio for tertiary education to economic growth. Impulse response analysis showed that a shock on gross enrollment ratio for tertiary education has a positive impact on reel income for two periods and this effect disappears in fifth period. Finally, accordingto Variance Decomposition Analysis, while changes in gross education ratio has a statistically significat power in explaining the changes in reel income, there is no significant explanatory power of changes in reel income in explanation of the changes in gross education enrollment ratio.