Sergüzeşt-i Âşık Yazıcı Murtazâ (İnceleme-metin)

Abstract

İncelenen bu eser Ankara Millî Kütüphanede, 06 Mil Yz A 2428 katalog numarası ile kayıtlıdır. Eser katoloğa "Eş'ar" ismiyle, müellifinin ismi ise Yazıcıoğlu Murtaza olarak kaydedilmiştir. Eserden edinilen bilgiler neticesinde müellifin isminin "Yazıcıoğlu Murtaza" değil "Yazıcı Murtaza" olduğu anlaşılmıştır. Yazıcı Murtaza 17. yüzyılın sonlarından 18. yüzyıl ortalarına kadar yaşadığı tahmin edilen bir saz şairidir. Hayatı hakkında kaynaklarda bir bilgiye rastlanılmayan Yazıcı, H.1084/M.1674 yılında Gesi'de doğmuştur. Şairin anne ve babası hakkında bir bilgiye ulaşılamamıştır. Yazıcı'nın ölüm tarihi de bilinmemektedir. Eserden, şairin H.1148/ M.1735 yılına kadar yaşadığı anlaşılmaktadır. Şairin bundan sonra ne kadar yaşadığı ise bilinememektedir. Yaptığımız inceleme, âşık edebiyatının ele alındığı bir giriş ve üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde Yazıcı'nın hayatı ve edebi şahsiyeti ile ilgili edinilen bilgiler üzerinde durulmuştur. İkinci bölümde Yazıcı'nın eseri; dil ve üslup, şekil, edebi sanatlar ve muhteva yönünden incelenmiştir. Üçüncü ve son bölümde ise Yazıcı'nın eserinin transkripsiyonlu metni verilmiştir. Yazıcı, âşık edebiyatı geleneğini takip etmesine rağmen divan edebiyatı geleneğine ait şekil ve kalıpları da eserinde kullanmıştır. Şair, eserinde âşık edebiyatına ait türlerden destana daha çok yer vermiştir. Divan edebiyatından ise mersiye, muamma, lugaz, tarih gibi türleri kullanmıştır. Yazıcı Murtaza hece ölçüsünü kullanmakta başarılıdır. Fakat aruz ölçüsünü kullanmakta başarılı olamamıştır. Yazıcı, eserini on üç cüz olarak meydana getirmiştir. Bu cüzlerde muhteva bakımından farklı konuları işlemiştir. Eserde bulunan manzum seyahatname, eserdeki en dikkat çekici metindir. Bu manzumede zikredilen yer isimleri ve bunlar hakkındaki bilgiler önem arz etmektedir. Bunun yanında şair, eserinde toplumsal eleştiriye yer vermiş ve toplumun içinde bulunduğu durumun vehâmetini dile getirmiştir. Şair; Kayserili olması nedeniyle eserinde, Kayseri'nin sosyal hayatını eleştiren bir manzume ile bu bölge esnafını eleştirdiği başka bir manzumeye de yer vermiştir. Yazıcı'nın eserinde diğer dikkat çekici manzume ise İstanbul'un sosyal ve siyasal yapısını anlatan manzumedir. Bu manzume özellikle 18. yüzyıl İstanbul'undaki siyasi ve sosyal yaşantı konusunda bilgiler içermektedir.

This studied work is registered in Ankara National Library with the catalog number 06 Mil Yz A 2428. The work was recorded to the catalog under the name "Eş'ar" and the author's name was Yazıcıoğlu Murtaza. As a result of the information obtained from the work, it was understood that the name of the author was not "Yazıcıoğlu Murtaza" but "Yazıcı Murtaza". Yazıcı Murtaza is an instrumentalist poet who was estimated to have lived from the late 17th to the mid-18th century. Yazıcı, whose information about his life is not found in the sources, was born in Gesi in H.1084 / M.1674. No information on the poet's mother and father was available. The death date of the Yazıcı is also unknown. It is understood from the work that the poet lived until H.1148 / M.1735. It is not known how long the poet lived after that. Our review consists of an introduction to the minstrel literature and three chapters. In the first part, the information about the life and literary personality of Yazıcı has been emphasized. In the second part, the work of Yazıcı; language and style, shape, literary arts and content. In the third and last part, the transcribed text of Yazıcı's work is given. Despite following the tradition of minstrel literature, Yazıcı also used the shapes and patterns of the divan literature tradition in his work. In his work, the poet has included more epic genres of the minstrel literature. From the Divan literature, it has included types such as dirge, epic, lugaz, and history. Yazıcı Murtaza is successful in using the syllable measurement. But he was not successful in using the measure of prosody. Yazıcı produced his work as thirteen juz. In these wallets, he covered different subjects in terms of content. The verse travelname in the work is the most remarkable text in the work. The place names mentioned in this poem and the information about them are important. Poetrist; as he is from Kayseri, he included a verse criticizing Kayseri's social life and another verse in which he criticized the tradesmen of this region. Another remarkable poetry in Yazıcı's work is the poem that explains the social and political structure of Istanbul. This poem contains information especially about the political and social life in 18th century Istanbul.