Çağdaş batı literatüründe Kur'an metnine yaklaşımlar -metin bütünlüğü arayışları-

Abstract

Batılı Kur'an araştırmaları, Müslümanlar tarafından genellikle ihtiyatla karşılanmakta, özellikle son iki asırda teşekkül eden literatür ise "oryatalistik" faaliyetler kapsamında değerlendirilmektedir. İlgili çalışmaların tarihî arka planına göz atıldığında, söz konusu perspektifin bütünüyle yanlış olmadığı teslim edilmelidir. Ancak Batı'da yapılan çalışmalara karşı geliştirilen savunmacı refleks, bazen yanlış, bazen de haksız genellemelere yol açabilmektedir. Ayrıca bu tavır, Batılı araştırmacıların meseleye daima tek bir zaviyeden baktıkları gibi bir yanılgıyı da beraberinde getirmektedir. Bu itibarla biz, Batılı çalışmaların elden geldiğince ön yargısız bir şekilde kendi tarihsel ve teorik zemininde anlamlandırılmaya çalışılmasının daha isabetli bir tercih olduğu kanaatindeyiz. Batı'da Kur'an üzerine yapılan araştırmaların kadîm bir geçmişe sahip olduğu malûmdur. Özellikle son yarım asırda ise eskiye nazaran daha ilmî düzeyde çalışmaların varlığı inkâr edilemez. Bunlar arasında Kur'an'ın metin yapısı, günümüz Batılı Kur'an araştırmalarının en dikkat çekici konuları arasında yer almaktadır. XIX. yüzyıldan itibaren Batı'da Kur'an'ın "dağınık" bir metin olduğu yönünde yaygın bir kanaat mevcutken; 1980'lerden sonra "bütüncül" ve hatta "simetrik" olduğu varsayımı temelinde yeni yaklaşımlarla karşılaşılmaktadır. Bu kapsamda, kısa Mekkî sûrelerden başlayıp, Kur'an metninin tamamına uzanan seviyelerde bütünlük arayışını ifade eden esaslı bir literatür teşekkül etmiştir. Çalışmamız, "Batı merkezli münasebet arayışları" olarak da nitelendirilebilecek olan bu çalışma alanının tarihsel arka planına, teorik ve metodolojik temellerine odaklanmakta,ayrıca bu kapsamda öne çıkan yaklaşımları irdelemektedir.