Kafkasya'da ve diasporada Çerkes kimliği algısı

Abstract

Günümüzde Çerkes nüfusunun büyük bir bölümü yaşanan savaşlar ve sürgünler neticesinde, yaklaşık iki yüz yıldır anavatanları Kuzey Kafkasya'dan farklı coğrafyalarda diasporik bir halk olarak yaşamaktadır. Diasporada farklı siyasi yönetimler altında yaşayan Çerkeslerin kimlik algıları da bulundukları ülkelere ve zamana göre değişebilmektedir. Özellikle en çok Çerkes nüfusunun yaşadığı Türkiye'de, diğer Kafkas halklarıyla iç içe yaşamaları Çerkes kimliği algısında önemli farklılıklar göstermesine neden olmuştur. Buna ek olarak Cumhuriyet sonrası ulus kimlik inşası süreci de uzun bir dönem etnik kimliklerin ifadesini olanaksız kılmıştır. Küreselleşmenin etkisiyle iletişimin ve ulaşımın yaygınlaşması farklı coğrafyalarda yaşayan Çerkesleri bir araya getirmiş ve 2000'li yıllardan sonra Çerkes kimliği konusunda farklı tartışmaları gün yüzüne çıkarmıştır. Yaşanan "Çerkes kimdir?" tartışmaları Kafkas sivil toplum örgütlerinin gündemine de girmiş, dernek ve vakıfların ayrışmasına ve isim değişikliğine kadar gitmiştir. Tezimizde Osmanlı Devleti'nden günümüze Çerkes kimliğinde yaşanan değişiklikler ele alınmış ve günümüzle karşılaştırılmıştır. Ayrıca Çerkeslerin anavatanı olan Kuzey Kafkasya'da ki Çerkes kimliği ile diasporada algılanan Çerkes kimliği karşılaştırılmıştır. Kafkasya'da ve diasporada yaşayan Kafkas toplumunda Çerkes kimliği algısı tespit edilmeye çalışılmıştır. Bu konular araştırılırken nitel araştırma tekniklerinden derinlemesine görüşme tekniği kullanılmış, ayrıca yazılı basın, sivil toplum örgütleri ve sosyal medya hesapları üzerinden inceleme yapılarak tarihsel süreçte ki Çerkes kimliği algısı tespit edilmeye çalışılmış, Çerkes diasporasının en güncel tartışması olan "Çerkes Kimdir?" tartışmalarına cevaplar aranmıştır. Çerkes nüfusunun büyük bir bölümü Türkiye'de yaşadığı için çalışma alanımızın büyük bir bölümü Türkiye'yi kapsamasına karşın Kafkasya ve değişik ülkelerde yaşayan Kafkas kökenli insanlar da çalışma kapsamına alınmıştır. Yapılan araştırmaların sonucunda kimlik algısının kesin çizgilerle çizilmiş bir tarifi olmadığı, zamana, kişiye, siyasi yönetimlere, sosyolojik olaylara göre farklılık gösterebildiği tespit edilmiştir. Tarihi açıdan Çerkeslerin etnik olarak kim olduğu net olsa da, kimlik algısına göre kişiler kendilerini farklı kimliklerde görebilmektedir.

For over two hundred years, the bulk of the Circassian population has been living in the diaspora, spread our across many different geographies outside their traditional homeland in the North Caucasus. The identity perception of Circassians who live under different political administrations in the diaspora can also change according to the countries and time they reside. This is especially true among the Circassians in Turkey, where the majority the Circassian population resides. Living among other nations from the Caucasus has led to significant differences in the perception of Circassian identity. Additionally, after the proclamation of the Republic of Turkey, the Turkish national identity-building process impeded the expression of ethnic identities impossible for a long time. The spread of communication and transportation with the influence of globalization throughout the world reunited Circassians living in different geographies; thus, this case adversely unearthed different discussions about Circassian identity after 2000s. The debates centred upon the question "Who is Circassian?" entered the agenda of Caucasian non-governmental organizations and went through the separation of NGOs and even resulted in title changes of these NGOs. During this time, many of these NGOs also experienced disagreements in their organizational structures. This thesis will explore all these factors and examine changes in Circassian identity from the era of the Ottoman Empire through the present. Additionally, Circassian identity in the North Caucasus, ethnic homeland of the Circassians, and the perception of the Circassian identity perceived in the diaspora will also be compared. The thesis will attempt to identify Circassian perceptions among Caucasian societies living both in the Caucasus and in the diaspora. While researching these topics, we use interview technique, which is one of the qualitative research techniques. These will consist of interviews among ethnic Circassians, which will then be compared to writings from the news media, NGOs and a variety of individual and organizational social media ccounts. The goal in evaluating these sources is to answer the question "Who is Circassian. Although a major part of this study was conducted in Turkey since the majority of the Circassian population lived in Turkey, the Circassians living in their homeland North Caucasus and in other countries were also included in this research paradigm. Presently, the research suggests that identity perception is neither static nor uniform and may differ according to time, personality, political administrations and sociological events. Although the historical record clearly identifies Circassians as an ethnic group, perceptions of identity are deeply personal and variable in the modern age.