Kitap-al Mawalid minyatürlerinin çözümlenmesi

Abstract

Bu tez çalışması, İslâm Dünyası'nın önemli astrologlarından birisi olan Ebû Ma'şer'i tanıtmak ve onun önemli bir eserini gün yüzüne çıkarmak amacıyla hazırlanmıştır. Ebû Ma'şer, Rönesans Dönemi'nin astrologlarını etkilemiş bir bilim insanıdır. Prof. Dr. Fuat Sezgin'in de üzerinde durduğu ve hakkında çalışmalar yürüttüğü Ebû Ma'şer'in bilim dünyasına bırakmış olduğu bu mirası en iyi şekilde muhafaza edebilmek çalışmanın amaçları arasındadır. El yazmaları, tarihe ışık tutan önemli kaynaklar içerisinde yer almaktadır. İslâm Dünyası, el yazmaları bakımından çok zengin çeşitte yazınsal mirasa sahiptir. El yazmalarındaki minyatürler, metni açıklayıcı ve destekleyici resimlerden meydana gelmektedir. Tez çalışmasına konu olan, "Kitap-al Mawalid" (Kitap el-Mevâlîd) adlı el yazması da minyatürlü bir el yazması olup konusu astrolojidir. Tez çalışmasında minyatürlerini çözümlediğimiz bu eser, VIII. ve IX. yüzyıllarda yaşamış ünlü İslâm astroloğu Ebû Ma'şer tarafından kaleme alınmıştır. "Kitap-al Mawalid", iki bölümden oluşmaktadır. İçerisinde toplamda otuz altı minyatür bulunmaktadır. Minyatürlerin nakkaşı Kanber Ali Şirazî'dir. Tez çalışmasında minyatürlerini çözümlediğimiz bu nüsha BNF'de (Fransa Ulusal Kütüphanesi) bulunmaktadır. Kütüphane katalog kaydına göre bu eser, 1300 yılında Kahire'de istinsah edilmiştir. Fakat, minyatürlerde yer alan figürlerin üzerlerindeki kıyafetler göz önünde bulundurulduğunda tarihlendirmede sorun olduğu anlaşılmaktadır. Tez, giriş ve altı bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde; kaynak araştırmasına, tezin amacına, kapsamına, yöntemine ve gerekçelerine yer verilmiştir. Birinci bölümde, minyatür sanatı genel bir değerlendirme ile ele alınmıştır. İkinci bölümde, sanatçının yaşadığı dönemdeki sanat ortamını tespit edebilmek amacıyla başlangıçtan XV. yüzyıla kadar gelen süreçteki minyatürlü el yazmaları incelenmiştir. Üçüncü bölümde, el yazması eserin konusunu oluşturan astroloji alanında bilgilendirmelerde bulunulmuştur. Dördüncü bölümde, "Kitap-al Mawalid" adlı eserin tanıtımı yapıldıktan sonra Ebû Mâ'şer'in yaşam öyküsüne yer verilip nakkaş hakkında açıklama yapılmıştır. Beşinci bölümde, katalog çalışmasına yer verilmiştir ve eserde bulunan otuz altı minyatür sanat tarihi bakış açısı ile çözümlenmiştir. Altıncı bölüm ise tez çalışmasının değerlendirme bölümünden oluşmaktadır.

The aim of this dissertation study was to introduce Abu Ma'sher, one of the most important astrologist of the Islamic world, and to reveal one of his important works. Ebû Ma'ser is a scientist who had a great influence on the astrologists of the Renaissance. One of the objectives of the study is to preserve this legacy that Ebû Ma'ser left to the world of science, which was also addressed by Prof. Dr. Fuat Sezgin. Manuscripts are among the most significant resources that shed light on history. The Islamic world has a rather rich literary heritage in terms of manuscripts. Miniatures in manuscripts consist of illustrations explaining and supporting the text. The manuscript called "Kitap-al Mawalid" (Kitap al-Mawalid), the subject of this thesis, is also a miniature manuscript and its subject is astrology. The miniatures of work written by the famous Islamic astrologist Abu Ma'sher, who lived in the 8th and 9th century were analyzed in this study. "Kitap-al Mawalid" comprises two parts. There are thirty-six miniatures in total. The artist of the miniatures is Kanber Ali Shirazî. This copy, whose miniatures we analyzed in the present study, is located at BNF (French National Library). According to the library catalog record, this work was copied in Cairo in 1300. However, considering the clothing on the figures in miniatures, it is obvious that there is a problem with dating. The dissertation consists of an introduction and six chapters. The introductory part covers resource search and the purpose, scope, method and justifications of the dissertation. In the first chapter miniature art was addressed within the scope of a general evaluation. In the second chapter, manuscripts with miniatures from the beginning to the 15th century were analyzed to determine the artistic surrounding of the artist's period. In the third chapter, information was given in the field of astrology, being the subject of the manuscript. In the fourth chapter, after the introduction of the work "Kitap-al Mawalid", the life of Ebû Mâ'sher was addressed and miniaturist was examined. The fifth chapter is for the catalog study and the thirty-six miniatures were examined from the perspective of history of art. The sixth section is for the discussion of the study.