Tarihi süreç içinde Çorum Çarşısı'nın gelişimi

Abstract

Yüksek lisans tezi kapsamında "Tarihi Süreç İçinde Çorum Çarşısı'nın Gelişimi'' incelenmiştir. Bu çalışmanın amacı geçmişten günümüze Çorum Çarşısı'nın gelişimini ortaya çıkartmak ve belgeleme yaparak gelecek kuşaklara çarşının aktarımını sağlamaktır. Kentin ana odak noktasını oluşturan çarşı üç ayrı bölümden oluşmaktadır. Bu üç grubu oluşturan dükkânlar plan, mimari ve tarihlendirme özelikleri bakımından ele alınmıştır. Ayrıca dükkânların fotoğrafları çekilerek ve katalog yapılarak sistematik bir şekilde değerlendirmeleri yapılmıştır. Ortaya çıkan bu bilgiler ışığı altında karşılaştırma ve benzer örneklerin yardımıyla Çorum Çarşısı'nın İslam Sanat Tarihi içindeki yeri belirlenmeye çalışılmıştır. Çorum Çarşısı ızgara plana sahip Çöplük Çarşısı, arasta planı şeklinde düzenlenmiş olan Dikiciler Arastası ve Ulu Cami'ye akarat olarak yapılan dükkânlar olmak üzere üç ana başlık altında incelenmiştir. Çöplük Çarşısı ızgara planı bakımından İslam ve Osmanlı Dönemi çarşı planında yaygın değildir. Türkiye'de tek ve en yakın örnek benzeri Muğla Arastası'nda görülmektedir. Çöplük Çarşısı dükkânlarında barok üslubu ile yapılan saçak altı korniş düzenlemesiyle 18. yüzyılın mimarisini yansıtmakla beraber 1913 yılında geçirmiş olduğu büyük yangın sonrasında büyük bir bölümü yanmış ve 1925-1926 yıllarında tekrar inşa edilmiştir. 1950 yılı sonrasında ise C ve S şeklindeki kıvrımlı olan saçak altı düzenlemelerinin çoğu yok edilmiştir. Özgün halini koruyabilen bu mimari öğeler tez içerisine incelenmiştir. Ulu cami dükkânları ile Dikiciler Arasta'sı ise diğer İslam Sanatı'ndaki arasta planları ile benzerdir. Ulu cami dükkânları diğer İslam şehirlerinde görülen planlara uygun olmakla beraber en son 19. yüzyılın üçüncü çeyreğinde yeniden yapılmıştır. Dikiciler Arasta'sı ise 1960 yılında inşa edilmiş olup Türkiye'de ki en son inşa edilen arastadır. Arnavut kaldırımı şeklinde döşeli çok dar olan sokağı ile şehrin ve Türkiye genelinde bir ilgi odağı haline dönüşmüştür. Ancak tescil kaydının olmasına rağmen tapu kaydının bulunmaması büyük bir sorundur. Günümüzde Arasta'nın bulunduğu sokak tapu plan paftasında yol olarak görülmektedir. Ortaya çıkan tüm verilerin ışığı altında Çorum Çarşısı bütüncül bir bakış açısıyla değerlendirilerek bir sonuca ulaşılmış ve Çorum Çarşının varlığına katkı sağlayacak önerilerde bulunulmuştur.

In this master thesis, "The Development of Çorum Bazaar in Historical Periods" has been examined. The purpose of this study is to reveal the development of Çorum Bazaar from past to present and to provide the transfer of the bazaar to future generations by documenting. The bazaar, which constitutes the main focus of the city, consists of three separate sections. The shops that make up these three groups have been handled in terms of plan, architecture and dating features. In addition, the stores were photographed and cataloged and systematically evaluated. Under the light of this information, the place of Çorum Bazaar in the History of Islamic Art was tried to be determined with the help of comparison and similar examples. Çorum Bazaar has been examined under three main headings, namely Çöplük Bazaar, which has a grid plan, Dikiciler Arastasi, which is arranged in the form of an inter plan, and shops that bring rental income to the Great Mosque. Although it reflects the architecture of the 18th century with the fringe cornice arrangement made with baroque style in the Çöplük Bazaar shops, a large part of it was burned and rebuilt in 1925-1926 after a big fire in 1913. After 1950, most of the fringe arrangements with C and S curves were destroyed. These architectural elements, which can preserve their original state, are examined in the thesis. The Great Mosque shops and Dikiciler Arasta are similar to the plans of other Islamic Art. The grand mosque shops are in line with the plans seen in other Islamic cities, but they were last rebuilt in the third quarter of the 19th century. The Dikiciler Arastasi was built in 1960, it is among the last built in Turkey. Its very narrow road, Which are been floored the form of Albanian pavement, has become a focus of attention in the across the city and Turkey. Despite the fact that there is the registration of the building , the absence of a land registry is a big problem. Today, the street where Arasta is located is seen as a road in the land registry map. Under the light of all the data that emerged, Çorum Bazaar was evaluated from a holistic perspective and a result was reached and Suggestions were made to contribute to the existence of Çorum Bazaar.