| dc.contributor.advisor | Yıldız, Musa | |
| dc.contributor.author | Yenice, Mehmet | |
| dc.date.accessioned | 2021-11-01T14:48:16Z | |
| dc.date.available | 2021-11-01T14:48:16Z | |
| dc.date.issued | 2021 | |
| dc.identifier.citation | Yenice, Mehmet. (2021). Abdülkâhir el-Cürcânî ve Temmâm Hassân'a göre anlam bileşenlerinin klasik ve çağdaş dönemler bağlamında karşılaştırması ve günümüz dilbilim çalışmalarına katkıları. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Hitit Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Temel Bilimler Anabilim Dalı | en_US |
| dc.identifier.uri | https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/TezGoster?key=9MiDp3x86xrwjpi5-14w-eTis_vgezHyuYTLwzuEx55GQ0h1bGWHaHxw-P0NHkuE | |
| dc.identifier.uri | https://hdl.handle.net/11491/6134 | |
| dc.description | YÖK ID: 661140 | en_US |
| dc.description.abstract | Her dilde anlamlı bir cümlenin veya sözün oluşumunda önemli olan unsurlar vardır. Bu unsurlar Arap dilinde de ilk günden günümüze kadar dilbilimciler tarafından ele alınıp farklı tasnifler yapılmıştır. "Abdülkâhir el-Cürcânî ve Temmâm Hassân'a Göre Anlam Bileşenlerinin Klasik ve Çağdaş Dönemler Bağlamında Karşılaştırması ve Günümüz Dilbilim Çalışmalarına Katkıları" adlı bu çalışmada, dilbilimci Cürcânî'nin nazım nazariyesi ile Temmâm Hassân'ın yenilikçi dilbilim teorisi üzerinde durulacaktır. Dil içi ve dil dışı etkenler bakımından anlam oluşumundaki etkili olan ögelerin anlam ilişkilerinin analizi amaçlanmaktadır. Klasik dönemde yaşayan Cürcânî'nin savunduğu Sözdizimi Teorisi, cümle diziminde anlamları ortaya çıkaran bileşenler arasındaki ilişkiler üzerine kurulmuştur. Çağdaş dönemde Temmâm Hassân'ın savunduğu Karîneler Teorisi de anlam oluşumunu etkileyen bileşenlerden oluşmuştur. Bu çalışmada, söz konusu anlam-anlambilim için kendi dönemlerinde (klasik ve çağdaş) önemli yeni fikirler getiren iki dilbilimcinin dil ve anlam ile alakalı düşüncelerinin karşılaştırılması bağlamında özgün yaklaşımlar getirilmesi amaçlanmaktadır. | en_US |
| dc.description.abstract | In any language, there are components that are important in the formation of a meaningful sentence or word. These components have been discussed by linguists from the first day to the present in Arabic as well and different classifications have been made. In this study, titled with "Meaning Commponents According to Aldulkahir elCurcani and Temmam Hassan (A Comparison in the Context of Classical and Contemporary Periods)", it will be focused on the the Linguist Curcani's verse theoretics and Temmam Hassan's innovative linguistic theory. It is aimed to analyze the meaning relations of these elements related to the elements in meaning formation, in terms of intra-linguistic and non-linguistic factors. The Syntax Theory, defended by Cürcânî, lived in the classical period, is built on the relationships between components which reveal meanings in sentence syntax. The Karîne Theory defended by Temmâm Hassân in the contemporary period is also composed of components affecting the formation of meaning. In this study, it is aimed to present unique approaches in the context of comparing the two linguists' thoughts on language and meaning, who brought significant new ideas in their respective periods (classical and contemporary) for the mentioned meaning-semantics. | en_US |
| dc.description.tableofcontents | İÇİNDEKİLER Sayfa ÖZET -- i ABSTRACT -- ii TEŞEKKÜR -- iii İÇİNDEKİLER -- iv ŞEKİLLER LİSTESİ -- x KISALTMALAR -- xi ÖN SÖZ -- xii GİRİŞ -- 1 A. ARAŞTIRMANIN KONUSU VE ÖNEMİ -- 1 B. ARAŞTIRMANIN AMACI -- 2 C. ARAŞTIRMANIN YÖNTEMİ -- 4 BİRİNCİ BÖLÜM ABDÜLKÂHİR EL-CÜRCÂNÎ VE TEMMÂM HASSÂN’IN HAYATI VE ESERLERİ 1.1. ABDÜLKÂHİR EL-CÜRCÂNÎ’NİN HAYATI VE ESERLERİ -- 6 1.1.1. Abdülkâhir el-Cürcânî’nin Dilbilim Alanındaki Konumu -- 6 1.1.2. Hayatı -- 8 1.1.3. Kişiliği ve İlmî Yönü -- 8 1.1.4. Eserleri -- 10 1.1.4.1. Sarf ve Nahiv Alanındaki Eserleri -- 10 1.1.4.2. Belâgat Alanındaki Eserleri -- 13 1.1.4.3. Tefsîr Alanındaki Eserleri -- 16 1.1.4.4. Edebiyat Alanındaki Eserleri -- 17 1.1.5. Dildeki Mezhebi ve Dil Anlayışı -- 17 1.1.6. Sözdizimi Teorisinin Temelleri ve Anlama Etkisi -- 18 1.2. TEMMÂM HASSÂN’IN HAYATI VE ESERLERİ -- 20 1.2.1. Hayatı -- 20 1.2.2. Eserleri -- 22 v Sayfa 1.2.3. Tercümeleri -- 26 1.2.4. İlmî Faaliyetleri -- 27 1.2.5. Dilbilimdeki Yeri ve Dil Anlayışı -- 28 1.2.6. Karîneler Teorisinin Temelleri ve Anlama Etkisi -- 29 İKİNCİ BÖLÜM ANLAM BİLEŞENLERİ 2.1. ANLAM BİLEŞENLERİNE GENEL BİR BAKIŞ -- 31 2.1.1. Dil Olgusu -- 31 2.1.2. Dil bilgisi ve Dilbilim -- 32 2.1.3. Dilbilimin Alt Dalları -- 33 2.1.4. Ses Bilgisi (Fonetik) -- 34 2.1.5. Biçim Bilgisi (Morfoloji) -- 34 2.1.6. Dizim Bilgisi (Söz Dizimi/Sentaks) -- 35 2.1.7. Anlam Bilimi (Semantik) -- 35 2.1.8. Köken Bilgisi (Etimoloji) -- 35 2.1.9. Lehçe Bilgisi (Diyalektoloji) -- 36 2.1.10. Kelime Bilgisi (Leksikoloji) -- 36 2.1.11. Ad Bilgisi (Onomastik) -- 37 2.1.12. Gösterge Bilgisi (Semiyoloji) -- 37 2.2. ANLAMIN BELİRLENMESİNDE DİL DIŞI ETKENLER/ GÖSTERGELER40 2.2.1. Belirti -- 41 2.2.2. Belirtke -- 41 2.2.3. Simge -- 42 2.3. ANLAM KAVRAMI -- 43 2.3.1. Anlam ile İlgili Bilim Dalları -- 47 2.3.1.1. Anlambilim ve Gelişim Süreci -- 47 2.3.2. Edimbilim/Kullanımbilim/Pragmatics -- 52 2.4. ANLAM ÇEŞİTLERİ -- 55 2.4.1. Klasik Dönemde Anlam Çeşitleri -- 55 2.4.2. Çağdaş Dönemde Anlam Çeşitleri -- 59 vi Sayfa 2.4.3. Bağlamsal Anlam (السياقي المعنى -- (60 2.4.4. Fonetik Anlam (الصوتية الداللة -- (62 2.4.5. Yapısal Anlam (الصرفية الداللة -- (65 2.4.6. Gramatiksel Anlam (النحوية الداللة -- (66 2.4.7. Sözlüksel Anlam (المعجمية الداللة -- (67 2.4.8. Diğer Anlam Çeşitleri -- 70 2.5. TEMMÂM HASSÂN’A GÖRE ANLAM ÇEŞİTLERİ -- 73 2.5.1. Anlamı Oluşturan Ögeler -- 74 2.5.2. Anlamda Dil ile İlgili Ögeler -- 74 2.5.3. Dil -- 75 2.5.4. Söz -- 77 2.5.5. Lafız ve Kelime -- 78 2.5.6. Lafız ve Kelimesiz İletişim (Beden Dili) (كلمات بغير لغة -- (79 2.5.7. Vurgu ve Melodi -- 83 2.5.7.1. Vurgu -- 83 2.5.7.2. Melodi/Nağme -- 84 2.6. ANLAMDA DÜŞÜNCE İLE İLGİLİ ÖGELER -- 84 2.6.1. Dilde Gösterilen -- 84 2.6.2. Dil Dışı Gerçek veya Hayalî Nesnelerde Gösterilen -- 84 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM KLASİK VE ÇAĞDAŞ DÖNEMDE ANLAM BİLEŞENLERİ 3.1. ANLAM BİLEŞENLERİ KAVRAMI -- 86 3.1.1. Anlam Bileşenlerinin Tarihsel Gelişimi -- 87 3.2. ARAPÇA CÜMLELERİN ANLAM BİLEŞENLERİ -- 89 3.2.1. Müfred/المفرد -- 89 3.2.2. Morfolojik Yapı/ الصرفي البناء -- 89 3.2.3. Cümlelerin Oluşumu / التأليف -- 91 3.2.3.1. Cüz’î Oluşum/ الجزئي التأليف -- 91 vii Sayfa 3.2.3.2. Tam Oluşum/ التام التأليف -- 91 3.2.4. Ses Tonu/ الصوتية النغمة -- 92 3.2.5. İ‘rab/ اإلعراب -- 93 3.2.6. Arapça Cümlede Anlam Oluşumu İçin Gerekli Diğer Bileşenler -- 95 3.3. KLASİK DÖNEMDE ANLAM BİLEŞENLERİ -- 97 3.4. ABDÜLKÂHİR EL-CÜRCÂNÎ’YE GÖRE İ’CÂZ, FESÂHAT VE SÖZDİZİMİ KAVRAMLARI -- 98 3.4.1. İ’câz Kavramı -- 98 3.4.2. İ‘câz Çalışmaları -- 99 3.4.2.1. Ebu Osman el-Câhız’ın İ‘câz Anlayışı -- 100 3.4.2.2. Ali b. Rabben et-Taberî ‘nin (ö.247) İ‘câz Anlayışı -- 101 3.4.2.3. Ebu ‘Abdullah Muhammed b. Yezîd el-Vâsıtî’nin İ‘câz Anlayışı -- 102 3.4.2.4. Ebu Îsâ Ali b. Ali er-Rummânî’nin İ‘câz Anlayışı -- 102 3.4.2.5. Ebu Bekr Bâkıllânî’nin İ‘câz Anlayışı -- 102 3.4.3. Fesâhat Kavramı -- 104 3.4.3.1. Fesâhat Kavramının Tarihi -- 104 3.5. SÖZDİZİMİ KAVRAMI VE NAZARİYESİ -- 105 3.5.1. Sözdizimi Teorisinin Önemi -- 106 3.5.2. Sözdizimi Teorisinin Temelleri -- 107 3.5.3. Sözdizimi Teorisinde Nahiv Geleneğinin Etkisi -- 110 3.5.4. Sözdizimi Teorisinin Oluşumu -- 111 3.6. CÜRCÂNÎ’YE GÖRE SÖZDİZİMİNDE ANLAM OLUŞUMU -- 114 3.6.1. Nazm -- 115 3.6.2. Bina -- 115 3.6.3. Tertîb -- 115 3.6.4. Ta‘lîk -- 116 3.6.5. Sözdiziminde Anlam Oluşumu -- 116 3.6.6. Sözdiziminde Anlam Yönüyle Kelime Taksîmi -- 120 3.6.7. Anlamın Oluşumunda Cümle Yapısı -- 122 3.6.8. Sözdiziminde Anlam Bileşenleri -- 126 3.6.8.1. Takdîm ve Tehîr -- 129 viii Sayfa 3.6.8.2. Tarif ve Tenkîr -- 133 3.6.8.3. Hazf ve Zikir -- 135 3.6.8.4. Cümlede Hazf -- 136 3.6.8.5. Kelimenin Hazfi -- 137 3.6.8.6. İzmâr ve İzhâr -- 139 3.6.8.7. Fasıl ve Vasıl -- 140 3.6.8.8. Etken Yapı ve Edilgen Yapı -- 140 3.6.9. Sözdizimi Teorisinin Konumu -- 141 3.6.10. Sözdizimi Teorisinin Sonuçları -- 143 3.6.11. Sözdizimi Teorisinin Günümüze Yansımaları -- 144 3.7. ÇAĞDAŞ DÖNEMDE ANLAM BİLEŞENLERİ -- 146 3.7.1. Çağdaş Dönemde Dilbilim ve Anlambilim -- 146 3.7.2. Temmâm Hassân’a Göre Anlamın Oluşumu ve Anlam Bileşenleri -- 148 3.7.3. Anlamlı Cümlede Lafızların Değeri -- 155 3.7.4. Karîneler Teorisi Kavramı -- 157 3.7.5. Karîneler Teorisinin Oluşumu -- 159 3.7.5.1. Mânevî Karîneler -- 160 3.7.5.2. Lafzî Karîneler -- 163 3.7.6. Karîneler Teorisinin Anlam Oluşturma Uygulaması -- 169 3.8. TEMMÂM HASSÂN’IN ÖNE ÇIKAN GÖRÜŞLERİ -- 171 3.8.1. Arap Dilinde Melodi Vezinleri -- 171 3.8.2. Kelime Çeşitlerinde Yedili Taksîm -- 172 3.8.2.1. İsimler -- 174 3.8.2.2. Sıfatlar -- 175 3.8.2.3. Fiiller -- 176 3.8.2.4. Zamirler -- 176 3.8.2.5. Zarflar -- 177 3.8.2.6. Edatlar -- 177 3.8.2.7. el-Havâlif/الخوالف -- 178 3.8.3. Gramer Kurallarında Birbiri ile Bağlantılı Lafzî ve Mânevî Karîneler -- 181 3.8.4. Cümlede Karînenin Hazfi -- 181 3.8.5. Zaman Olgusu -- 182 ix Sayfa 3.8.6. Anlam Çoğalması -- 182 3.9. GÖRÜŞLERİNİN ÇAĞDAŞ DÖNEME ETKİLERİ -- 183 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM CÜRCÂNÎ VE TEMMÂM HASSÂN’IN GÖRÜŞLERİNİN KARŞILAŞTIRMASI VE DEĞERLENDİRMESİ 4.1. ABDÜLKÂHİR EL-CÜRCÂNÎ’NİN GÖRÜŞLERİ -- 186 4.1.1. Dilbilim ve Anlambilim Alanlarındaki Görüşleri -- 186 4.1.2. Cürcânî’nin Fesâhat ve Belâgat Alanındaki Görüşleri -- 190 4.2. TEMMÂM HASSÂN’IN DİLBİLİM ALANINDAKİ FARKLI GÖRÜŞLERİ -- 192 4.3. ABDÜLKÂHİR EL-CÜRCÂNÎ VE TEMMÂM HASSÂN’IN BENZER GÖRÜŞLERİ VE ÖZELLİKLERİ -- 196 4.4. ABDÜLKÂHİR EL-CÜRCÂNÎ VE TEMMÂM HASSÂN’IN FARKLI GÖRÜŞLERİ -- 199 ÖNERİLER -- 204 SONUÇ -- 205 KAYNAKÇA -- 209 | en_US |
| dc.language.iso | tur | en_US |
| dc.publisher | Hitit Üniversitesi | en_US |
| dc.rights | info:eu-repo/semantics/openAccess | en_US |
| dc.subject | el-Cürcânî | en_US |
| dc.subject | Temmâm Hassân | en_US |
| dc.subject | Anlam Bileşenleri | en_US |
| dc.subject | Sözdizimi, Karîneler | en_US |
| dc.subject | al-Curcani | en_US |
| dc.subject | Temmam Hassan | en_US |
| dc.subject | The Components of Meaning | en_US |
| dc.subject | Syntax | en_US |
| dc.subject | Presumptions | en_US |
| dc.title | Abdülkâhir el-Cürcânî ve Temmâm Hassân'a göre anlam bileşenlerinin klasik ve çağdaş dönemler bağlamında karşılaştırması ve günümüz dilbilim çalışmalarına katkıları | en_US |
| dc.title.alternative | The comparison of meaning components according to Aldulkahir el-Curcani and Temmam Hassan in the context of classical and contemporary periods and their contributions to today's linguistic studies | en_US |
| dc.type | doctoralThesis | en_US |
| dc.department | Hitit Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Temel Bilimler Anabilim Dalı | en_US |
| dc.identifier.startpage | 1 | en_US |
| dc.identifier.endpage | 241 | en_US |
| dc.relation.publicationcategory | Tez | en_US |
| dc.contributor.institutionauthor | Yenice, Mehmet | |
