Şanlıurfa yöresindeki Anofel larvalarının morfolojik tanımlanması ve üreme alanlarının fiziksel ve ekolojik özelliklerinin araştırılması

Abstract

Objective: Identification of vector species and determination of physical and ecological features of their breeding places is essential in implementation of scientific based mosquito control activities. In this study, it is aimed to identify Anopheles species by morphological method and determination of physical and ecological characteristics of their breeding places in Sanliurfa territory. Methods: Mosquito larvae were collected between September 29 and October 03, 2009 from determined 9 breeding places in Birecik, Eyyubiye, Haliliye, Harran, Siverek and Viransehir districts of Sanliurfa province where malaria cases had been reported and four instar larvae were identified morphologically according to keys of DuBose ve Curtin (1965), Merdivenci (1984) and Darsie and Samanidou-Vojadjoglou (1997). Essential ecological parameters of water in breeding places were measured. Temperature and dissolved oxygen were measured by using ExStik® DO600 (Extech Instruments-USA); pH and conductivity were measured by using Hanna Instruments 98129 pH / Conductivity /TDS Tester (Hanna Instruments-Germany) and salinity was measured using ExStik®II EC400 Conductivity/TDS / Salinity/Temperature Meter (Extech Instruments-USA). Results: Of the 274 four instar larvae collected, 231 (%84,3) were identified as An. sacharovi and 41 (%14,96) of them were identified as An. superpictus. Two (0,73%) samples identified as Anopheles genus, species discrimination could not be done. In %88,89 (n=8) of nine breeding places An. sacharovi and in %11,11 (n=1) of total breeding places An. superpictus found to be dominant species according to the morphological results. Malaria vector An. sacharovi detected in all breeding places which had different pH values, dissolved oxygen proportions, electrical conductivity, water temperature and salinity proportions with horizontal vegetation. The limits of tolerance for essential ecological parameters of species found to be as: pH-7,77-9,18 (mean 8,53); electrical conductivity-310-1100 (?S/cm) (mean 496,91); dissolved oxygen (mg/l)-1,64-13,06 (mean 9,67); temperature of water-20,3-25,8 °C (mean 23,46); salinity 0,15-0,55 ppt (mean 0,24). The limits of tolerance for essential ecological parameters of An. superpictus species in study area measured as: pH 8,48; electrical conductivity 710 ?S/cm; dissolved oxygen 8,91 mg/l; temperature of water 25,8 °C; salinity 0,35. In statistical analysis of physical and ecological characteristics of mosquito breeding places; no significant difference between pH values (p=0,189) was found between An. sacharovi and An. superpictus breeding places but significant dif¬ference have been found in water temperature (p= 0,0000001), electrical conductivity (p= 0,0000001), salinity (p= 0,0000001) and dissolved oxygen (p= 0,001) values. Conclusion: An. sacharovi is thought to be considered to be primary malaria vector in Sanliurfa Province as it can become the dominant species in malaria endemic areas and also in areas where transmission reoccur due to its ecological flexibility. In this context, vector control strategies in Sanliurfa should be revised and planning should be done according to the characteristics of the vector. © 2020 Refik Saydam National Public Health Agency (RSNPHA).

Amaç: Sivrisinek kontrol çalışmalarının bilimsel temelli olarak yapılabilmesi için vektör türlerinin tanımlanması ve üreme alanlarının fiziksel ve ekolojik özelliklerinin belirlenmesi son derece önemlidir. Bu çalışmada Şanlıurfa yöresinde Anopheles türlerinin morfolojik yöntemle tanımlanması ve üreme alanlarının fiziksel ve ekolojik özelliklerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Yöntem: 29 Eylül 2009 ile 03 Ekim 2009 tarihleri arasında sıtma vakalarının görüldüğü Şanlıurfa ilinin Birecik, Eyyübiye, Haliliye, Harran, Siverek ve Viranşehir ilçelerinde belirlenen dokuz üreme alanından sivrisinek larvası toplanmış, dördüncü evre larvaları morfolojik karakterleri DuBose ve Curtin (1965), Merdivenci (1984) ve Darsie ve Samanidou-Vojadjoglou (1997)’nın anahtarlarına göre tanımlanmıştır. Üreme alanlarındaki suyun temel ekolojik parametrelerinden sıcaklık ve çözünmüş oksijen ExStik® DO600 (Extech Instruments-USA); pH ve iletkenlik Hanna Instruments 98129 pH/Conductivity/TDS Tester (Hanna InstrumentsGermany); tuzluluk ExStik®II EC400 Conductivity/TDS/ Salinity/Temperature Meter (Extech Instruments-USA) kullanılarak ölçülmüştür. 231 (%84,3)’i An. sacharovi, 41 (%14,96)’i An. superpictus olarak tespit edilmiştir. İki (%0,73) örnek Anopheles cinsi olarak tanımlanmakla beraber tür ayrımı yapılamamıştır. Morfolojik bulgulara göre dokuz üreme alanının %88,89 (n=8)’unda An. sacharovi, %11,11 (n=1)’inde ise An. superpictus’un baskın tür olduğu saptanmıştır. Sıtma vektörü olarak bilinen An. sacharovi farklı pH değerleri, çözünmüş oksijen miktarı, elektriksel iletkenliği, su sıcaklığı ve tuzluluk oranı olan yatay vejetasyonlu üreme alanlarının hepsinde tespit edilmiştir. Türün larva yaşam alanlarının temel ekolojik parametrelerinin tolerans limitleri; pH: 7,77- 9,18 (ortalama 8,52); elektriksel iletkenlik: 310-1100 (µS/cm) (ortalama 496,91); çözünmüş oksijen (mg/l): 1,64-13,06 (ortalama 9,67); su sıcaklığı: 20,3-25,8°C (ortalama 23,46); tuzluluk: 0,15-0,55 ppt (ortalama 0,24) olarak bulunmuştur. Araştırma alanında An. superpictus türünün tespit edildiği üreme alanının temel ekolojik parametreleri ise; pH: 8,48; elektriksel iletkenlik: 710 µS/cm; çözünmüş oksijen: 8,91 mg/l; su sıcaklığı: 25,8 °C; tuzluluk: 0.35 ppt olarak ölçülmüştür. Sivrisinek üreme alanlarının fiziksel ve ekolojik özelliklerinden pH değerinin An. sacharovi ile An. superpictus için istatistiksel olarak anlamlı farklılık göstermediği (p=0,189) ancak su sıcaklığı (p= 0,0000001), elektriksel iletkenlik (p= 0,0000001), tuzluluk (p= 0,0000001) ve çözünmüş oksijen (p= 0,001) değerlerinin anlamlı düzeyde farklı olduğu belirlenmiştir. Sonuç: An. sacharovi ekolojik esnekliği nedeniyle gerek sıtmanın endemik olduğu, gerekse bulaşın tekrar başladığı alanlarda hakim tür haline gelebildiğinden Şanlıurfa ilinde de birincil sıtma vektörü olabileceği düşünülmektedir. Bu kapsamda Şanlıurfa’daki vektör kontrol stratejilerinin gözden geçirilmesi ve vektörün özelliklerine göre planlama yapılması gerekmektedir