Sözlük bilimi açısından değer taşıyan eserler: Osmanlı dönemi tıp kitapları

Abstract

Tıp, çok eski çağlardan günümüze kadar gelen önemli bir bilim dalıdır. Bu bilim dalının gelişimini görmek için çağlar boyunca yazılmış eserlerin incelenmesi gerekmektedir. İlaçlardan hastalık adlarına kadar kullanılan tıp terimleri, tarihî tıp araştırmaları açısından son derece değerlidir. Bu bilgiler, tıp alanındaki değişimi ve ilerlemeyi de gösterecektir. Türk dilinin farklı dönemlerinde yazılmış tıp kitapları bu değişimi gösterir niteliktedir. Bu dönemlerden bir tanesi de Osmanlı dönemidir. Osmanlı döneminde yazılmış tıp kitapları dil yönünden önemli bir yere sahiptir. Bu kitaplar, gerek tıp terimlerini gerekse de o dönemin günlük konuşma dilini göstermesi bakımından oldukça zengindirler. Bir kelimenin birçok dilde karşılığının verilmesi bu zenginliği arttırmaktadır. İşte bu durum sözlük bilimi araştırmacıları için verimli bir alan oluşturmaktadır. Çünkü kullanılan ve başka dilde karşılığı verilen her kelime, sözlük bilimi çalışmalarına bir katkı sağlayacaktır. Tıp metinlerinin içerisinde sözcüğün başka dildeki karşılığının verilmesinin yanında terimlerin tanımları yapılmakta ve bu tanımlar farklı açıklamalarla desteklenmektedir. Bu sebeple üslubu farklı olsa da her metin kendi içerisinde bir sözlük mahiyeti kazanmaktadır. Bu durum günümüzde yazılan tıp terimleri sözlükleri için de değerlidir. Çalışmada Osmanlı döneminde yazılmış tıp metinleri incelenecektir. Bilhassa 15. ve 19. yüzyıllar arası yazılmış tıp metinlerinde sözcük dağarcığı değerlendirilecektir. Aynı zamanda bu eserlerin Türkçe sözlük çalışmalarına ne gibi katkı sağlayacağı tartışılacaktır.

Medicine is an important science since ancient times. In order to see the development of this discipline, the works written throughout the ages should be examined. Medical terms used from drugs to disease names are very valuable for historical medical research. This information will also show the change and progress in the medical field. Medical books written in different periods of the Turkish language indicate this change. One of these periods is Ottoman period. Medical books written during Ottoman period have an important place in terms of language. These books are rich in terms of both medical terms and the daily spoken language of that period. The equivalent of a word in many languages increases this wealth. This is an efficient field for lexicography researchers. Because every word used and given in another language will contribute to dictionary studies. In medical texts, the definitions of the terms are made in addition to the equivalence of the word in another language and these definitions are supported by different explanations. For this reason, although the style is different, each text is a dictionary in itself. This situation is also valuable for medical dictionaries written today. In this study, the medical texts written during the Ottoman period will be examined. Especially vocabulary will be evaluated in medical texts written between 15th and 19th centuries. At the same time, the contribution of these works to Turkish dictionary will be discussed.