Eski Anadolu Türkçesi Kur’an Tercümelerinde Esmâ-i Hüsnâ’yı Karşılayan Söz Varlığı

Abstract

Eski Anadolu Türkçesi döneminde yazılmış satır altı Kur’an tercümeleri, Türkçenin söz varlığı açısından zengin veri kaynaklarıdır. Temel amacı, Arapça bilmeyen halkın kendi dilinde Kur’an’ı okuyup anlamasını sağlamak olan bu çevirilerde, mütercimler hem konunun hassasiyeti gereği hem de halkın kullandığı dili temsilen titiz davranmışlardır. Satır altlarında “bire bir kelime çevirisi” şeklinde oluşturulan bu tercümeler, yazıldıkları dönemin dil özelliklerini ortaya koyma bakımından önemli eserlerdir. Tercümeler, Arapça karşısında Türkçenin ifade gücünü göstermesi açısından da ayrı bir öneme sahiptirler. Bu konuda daha önce yapılan benzer çalışmalara ek olarak Kur’an’da Esmâ-i Hüsna’nın (Allah’ın en güzel isimleri) geçtiği yerler incelenip aynı Esmâ’nın Türkçedeki farklı karşılıkları da tespit edilmeye çalışılmıştır. Esmâ-i Hüsnâ’ya karşılık gelen ifadeler yapı bakımından sınıflandırılmıştır. Sınıflandırma sonucunda sıfat-fiillerin ve sıfat-fiil gruplarının Esmâ’ların Türkçe ifadesinde yoğun bir şekilde tercih edildiği görülmüştür. Bir Türkçeleştirme yöntemi olarak karşımıza çıkan bu kullanımlar anlam boyutu ile ayrı bir öneme sahip olan Allah’ın isimlerinin dönem Türkçesine özgü karşılıklarıdır. Kur’an’ın Türkçe çevirilerinde, dilde var olan kelime ihtiyacına Türkçe kelimelerle bu dönemde ne şekilde cevap verildiği ve Türk dilinin kelime türetmede ve söz diziminde nasıl hareket ettiği açıkça görülebilmektedir. Yapılan bu tarz çalışmaların günümüz Türkçesi söz varlığına ve sözlük çalışmalarına katkı sağlayacağı umulmaktadır.

Interlinear Qur’an translations written in Old Anatolian Turkish period are rich sources of data in terms of Turkish vocabulary. The main purpose of this translation is to enable the people who do not speak Arabic to read and understand the Qur’an in their own languages. For this reason, translators have been careful about language in translations. These translations which are created in the form of “word for word translation” under the lines are important in terms of language characteristics of the period in which they were written. The translations also have different importance in terms of showing the expression power of the Turkic against Arabic. In this study, the words constituting Esma-i Hüsna (most beautiful names of Allah) were studied in the translations of the old Anatolian Turkish. In addition to similar studies on this subject, the places of the Esma-Hüsna mentioned in the Qur’an have been examined and the different equivalents of the same Esmâ-i Hüsna in the Turkish were also identified. The expressions corresponding to Esma-i Hüsna are classified in terms of structure. As a result of classification, it’s seen that participle and participle groups were mostly preferred in Esma-i Hüsna Turkish expression. These words, which are the method of Turkish language translate method, are the equivalent of the names of the Allah, who are important in terms of meaning in Old Anatolian Turkish period. İn the Turkish translations of the Qur’an, it can be seen clearly how is corresponded the need for words in the language with Turkish words; how the Turkish language acts in syntax and the derivation of words. İt is hoped that such studies will contribute to today’s Turkish vocabulary and dictionary studies.