Kıbrıs Adasında Âdet-İ Ağnâm Vergisi (1570-1603)

Abstract

Âdet-i ağnâm veya resm-i ganem adlarıyla Osmanlı İmparatorluğu’nun hemen hemen her tarafında tahsil edilen bu vergi, genellikle Nisan ve Mayıs aylarında toplanırdı. Verginin miktarı yer ve zamana göre değişiklik göstermekteydi. Adet-i ağnâm vergisi Kıbrıs’ın Osmanlılar tarafından fethinden sonra Kıbrıs’ta da tahsil edildi. Ağnam vergisi Osmanlı döneminde Kıbrıs bütçelerinin gelir kaynaklarından biri oldu. Söz konusu vergi ile ilgili bazı birincil/orijinal kaynaklar vardır. Bunlardan birisi Osmanlı yönetiminde hazırlanan Kıbrıs bütçeleridir. Eldeki bütçelerin tamamı birer yıllık olmasa da konuyla ilgili önemli bilgiler içermekte ve söz konusu verginin tahsil şeklini açıklamaktadır. Bir diğer kaynak ise 1 Numaralı Kıbrıs Mukataa Defteri’dir ki, bugüne kadar hiçbir araştırmada kullanılmamıştır. Çeşitli araştırmalarda Kıbrıs ağnâm vergisi hakkında bazı bilgiler bulunsa da Osmanlı K ıbrıs’ında tahsil edilen koyun vergisiyle ilgili kapsamlı bir araştırma henüz yapılmamıştır. Bundan dolayı çalışmanın amacı, XVI. yüzyıl sonlarında Kıbrıs koyun vergisiyle ilgili tarihî belgeleri ortaya çıkarmak ve değerlendirmek olarak belirlenmiştir. Kaynak olarak ise Kıbrıs Şer’iye Sicilleri ile Başbakanlık Osmanlı Arşivi belgeleri kullanılmıştır.

The sheep Tax (âdet-i ağnâm or resm-i ganem) in the Ottoman Empire was collected in April or May generally. The quantity of the tax could change according to the time and place. Having conquered Cyprus, the Ottomans also collected above mentioned tax in Cyprus. It was one of the income sources of the Cyprus budget under the Ottoman rule. It is understood that there are some original sources germane to the sheep tax of Cyprus. One of them is the Cyprus budgets under the Ottoman rule and the other is the 1 Numaralı Kıbrıs Mukataa Defteri. It has not been made a comprehensive research concerning the sheep tax in Cyprus yet, using these documents. Therefore, the aim of this study is to reveal the historical documents related to the sheep tax in Cyprus in the late years of the 16th century and evaluated them. The evidence used in this study is derived principally the records of the Nicosia Kadı’s court and from the Cyprus budgets in the Ottoman prime Ministry archives in İstanbul.