Avrupa’nın tarihsel gelişimine üç farklı bakış, üç farklı siyaset: Recep Peker, Ahmet Ağaoğlu ve Şevket Süreyya Aydemir

Abstract

Peker, Ağaoğlu ve Aydemir, 1930’lu yıllarda Türkiye’de hem güncel siyasetin ön saflarında yer almış, hem de toplum ve siyasete dair teorik düzeyde çözümlemeler yapmışlardır. Türkiye’nin temel sorunlarının çözümüne dair önerilerini geliştirirken her üçü de Avrupa’da son birkaç yüzyıldır yaşanan toplumsal gelişmelerin -özellikle de liberalizmin tarihsel serüveninin- tahliline büyük önem vermişlerdir. Ancak bu üç isim, aynı yöne bakıyor olmalarına rağmen farklı gerçeklikler tasvir etmişler; buna paralel olarak da Türkiye’de bundan sonra ne yapılması gerektiğine dair farklı çözüm önerileri sunmuşlardır. Ana hatlarıyla, Ağaoğlu’nun reçetesinde liberalizm; Peker’inkinde anti-liberalizm, devletçilik ve tek-parti iktidarı; Aydemir’inkinde ise sadece anti-liberal değil, aynı zamanda anti-kapitalist öğeler de taşıyan ve geniş bir plân dâhilinde tahakkuk etmesi düşünülen bir iktisat politikası yazılıdır. Bu çalışmada Peker, Ağaoğlu ve Aydemir’in, Avrupa’nın tarihsel serüvenine yönelik 1930’lu yıllardaki analizleri karşılaştırmalı biçimde ele alınarak aralarındaki temel farklılıklara vurgu yapılmakta ve bu farklılıkların, söz konusu düşünürlerin Türkiye’ye dair önerdikleri reçetelerin içeriğini nasıl şekillendirdiği ortaya konulmaya çalışılmaktadır.

In Turkey, in the 1930s, Peker, Ağaoğlu, and Aydemir were at the forefront of current politics and they all did theoretical analysis of society and politics. In developing their proposals for the solution of Turkey’s main problems, all three of them attached great importance to the analysis of social developments (especially the historical adventure of liberalism) in Europe over the past few centuries. Although these three names were looking in the same direction, they depicted different realities and parallel to these different visions, they offered different suggestions as solutions about what needs to be done in Turkey. It is written as liberalism in Ağaoğlu’s prescription; anti-liberalism, statism and one-party rule in that of Peker; and an economic policy that has not only anti-liberal but also anticapitalist elements and expected to be implemented within a broad plan in that of Aydemir. In this study, the analyses of Peker, Ağaoğlu, and Aydemir in the 1930s on the historical adventure of Europe are handled comparatively and the main differences between them are emphasized. By doing so, it is attempted to show how these differences are interrelated with the context of prescriptions that these thinkers suggest for Turkey.