Doğal gaz basınç düşürme ve ölçüm istasyonlarında patlayıcı ortam riskinin iş sağlığı ve güvenliği yönünden incelenmesi

Abstract

Dünyada ve ülkemizde gerek iş kazalarında gerekse istihdamda başı çeken lokomotif sektörden olan maden, sanayi, petrol, doğal gaz gibi sektörlerde kullanılan malzeme veya kimyasallar nedeni ile patlayıcı ortam oluşmaktadır. Yanıcı madde ve oksijenin patlama oranlarında bir araya gelmesiyle beraber ısı ile buluşması sonucunda, yanıcı maddenin yanmasıyla bir şok dalgası oluşturan kimyasal tepkime olarak tanımlanan patlama ile yangında kimyasal tepkime aynıdır, fakat patlama olayında tepkimenin yanıcı madde kütlesindeki ilerlemesi yangına göre daha fazla olduğundan bir şok dalgası oluşmaktadır. Patlamanın gerçekleşebilmesi için ortamdaki yakıt miktarının, belli bir oran aralığında olmasını gerekir. Bu oran aralığının alt limitine "Alt Patlama Limiti", üst limitine ise "Üst Patlama Limiti" olarak adlandırılmaktadır. Bu değerler, kimyasalın karakteristik özelliklerinden gelir (Mevlevioğlu, Kadırgan, Çiftçioğlu, 2019). (Brauer, Varma, 1981). (Kaya, Kılıç, Öztürk, 2021). (Tommasini, 2013) Bu çalışmanın kaynağını oluşturan doğal gaz, özellikle başta sanayi ve enerji sektörü olmak üzere birçok sektörde kullanılan kimyasalların hammaddesidir. Doğal gaz enerji tüketiminde dünyanın ihtiyacını karşılamada yüksek bir paya sahiptir. Doğal gaz, fosil yakıtlar içinde 2040 yılında oranının yükselmesi beklenen tek yakıttır (Gazbir, 2020). (Kaya, Kılıç, Öztürk, 2021). Bu çalışmada Doğal Gaz Basınç Düşürme ve Ölçüm(RMS) istasyonlarında ortaya çıkan patlayıcı ortamların bulunduğu bölgeler hesaplanarak patlama riskinin iş sağlığı ve güvenliği yönünden incelenmesi sonucu iyileştirmeye açık alanların analiz edilerek patlamadan korunma önlemlerinin alınması için yapılması gerekenler ele alınmıştır. Çalışmada, patlayıcı ortam hesaplamaları yapılırken TS EN 60079-10-1,2015 ve CEI 31-35 İtalyan standartları birlikte kullanılmıştır. Patlayıcı ortam riskinin oluşma ihtimalinin olduğu birçok sektörde konunun değerlendirildiği tezler hazırlanmıştır. Fakat RMS istasyonlarında patlayıcı ortam riskinin iş güvenliği acısından değerlendirilmesi herhangi bir teze konu olmamıştır (Geng, Murè, Demichela, Baldissone, 2020). Bu bakımdan bu çalışma RMS istasyonlarında patlayıcı ortam riskinin analiz edilerek iş sağlığı ve güvenliği yönünden incelenmesi acısından alanında ilk çalışma olması bakımından elde edilen analiz, bulgular ve öneriler bundan sonraki çalışmalara katkı sağlaması yönünden yararlı olacağı umulmaktadır.

In the world and in our country, explosive atmosphere is formed due to the materials or chemicals used in sectors such as mining, industry, oil, natural gas, which is the leading sector in both work accidents and employment. The chemical reaction in explosion and fire, which is defined as the chemical reaction that creates a shock wave with the combustion of the flammable substance as a result of the mixture of oxygen and flammable material in a certain ratio, meets with heat, but in the event of an explosion, a shock wave occurs because the progress of the reaction in the mass of the flammable substance is higher than in the fire. In order for the explosion to occur, the amount of fuel in the environment must be in a certain ratio range. The lower limit of this ratio range is called the "Lower Explosion Limit" and the upper limit is called the "Upper Explosion Limit". These values come from the characteristic features of the chemical (Mevlevioğlu, Kadırgan, Çiftçioğlu, 2019). (Brauer, Varma, 1981). (Kaya, Kılıç, Öztürk, 2021). (Tommasini, 2013) Natural gas, which is the source of this study, is the main raw material of various chemical products. It meets a significant portion of the world's energy consumption. Natural gas is the only fuel whose ratio is predicted to increase in the fuel mix among fossil fuels by 2040 (Gazbir, 2020). (Kaya, Kılıç, Öztürk, 2021) In this study, the areas where explosive atmospheres occur in Natural Gas Pressure Reducing and Measurement (RMS) stations are calculated, and the necessary improvements are discussed in order to examine the explosion risk in terms of occupational health and safety and to take explosion protection measures. TS EN 60079-10-1,2015, CEI 31-35 Italian standards were used together while calculating explosive atmosphere. Theses have been prepared in which the subject is evaluated in many sectors where the risk of explosive atmosphere is likely to occur. However, the evaluation of the explosive atmosphere risk in terms of occupational safety at RMS stations has not been the subject of any thesis. (Geng, Murè, Demichela, Baldissone, 2020) In this respect, it is hoped that the analysis, findings and recommendations obtained in this study will be useful in terms of contributing to future studies, as this is the first study in its field in terms of examining the risk of explosive atmosphere in RMS stations in terms of occupational health and safety.