Attila İlhan'ın şiirlerinde ontolojik metaforlar

Abstract

Dil; sürekli değişen, gelişen, çok yönlü ve kendi içerisinde sistematik bir düzene sahip olan canlı bir yapıdır. İnsan zihninde bilişsel düzeyde karşılık bulan kavramlar, farklı değişkenlere bağlı olarak anlamsal düzeyde değişebilmekte ve genişleyebilmektedir. Dilde yer alan anlamlandırma ve aktarma çabası, anlam biliminin çalışma alanına da kaynaklık etmektedir. Sözcükler arasında yer alan anlamsal aktarımlar, epistemik ve ontolojik uygunluklar; yeni anlamların dile kazandırılmasında ve ifade gücünün artırılmasında öne çıkan dilsel bir özelliktir. Buradan yola çıkılarak metaforlar, yeni bir anlamlandırma çabası olarak görülebilir. Metafor, Grekçe "meta: öte" ve "pherin: taşımak" kelimelerinden oluşan, klasik görüşe göre bir söz sanatı; çağdaş metafor görüşüne göre ise bir kavramı başka bir kavramla anlatma ve kavramlar arası bir aktarımdır. Şiiri oluşturan anlam derinliklerine yine şiirde kullanılan imgelerin yeterince anlaşılmasıyla ulaşılabilir. Metaforlar da imgelerin temelinde yer alan duygu, düşünce ve olguların kaynağına ulaşmakta bir araç özelliği gösterirler. Bu anlamda şiir incelemelerinde yapılacak metaforik analizler, şiirin anlam dünyasına nüfuz edebilmeyi kolaylaştırdığı kadar şiir metinlerinde kavrama dayalı dilsel özelliklerin de görülebilmesini sağlayacaktır. Yapılan çalışmaların genelde klasik tarzda şiir yorumlamaları ya da şair, zihniyet, imge, şiir ilişkisine dayalı bağlantıları inceleyen tarzda yapıldığı görülmektedir. Metin incelemelerinde metaforik bulgular, hem metnin derin yapısındaki anlam ilişkilerini görmede hem de şairin duygu ve düşünce dünyasını belirlemede bir seçenek sunmaktadır. Bu çalışmada, Attila İlhan'ın şiirlerinde yer alan ontolojik metaforlar tespit edilmeye çalışılmış; elde edilen metafor örnekleri kaynak alanlarına ve ontolojik metafor çeşitlerine göre sınıflandırılarak incelenmiştir. Toplumcu gerçekçi bir şair olan Attila İlhan, bazı şiirlerinde toplumsal temalara dayalı olarak bireysel duyarlılığını da ön plana çıkaran bir sanatsal söylemi ortaya koymuştur. Şaire ait beş ayrı şiir kitabından elde edilen metafor örnekleri, Lakoff-Johson'un "Metaforlar/Hayat-Anlam ve Dil" adlı eserde ortaya koydukları çağdaş metafor teorisi/görüşü doğrultusunda incelenmiştir. İncelemede, şiirde anlam derinliğini sağlayan imge kullanımının metaforlarla ilişkisi ortaya konmuş; Attila İlhan'ın şiirlerinde yer alan ontolojik metaforların şiirin tema ve anlam dünyasına olan katkısı görülmeye çalışılmıştır.

Language; it is a living structure which is constantly changing, developing, versatile and which has a systematic order within itself. Concepts that correspond to the cognitive level in the human mind can change and expand at the semantic level depending on different variables. The effort to make sense and transfer in the language are also the source of the study area of semantics. Semantics transfers, epistemic and ontological conformities among words are linguistic features that outstand in gaining new meanings and increasing the power of expression. From this point of view, metaphors can be seen as a new interpretation effort. Metaphor is a figure of speech, according to the classical view, consisting of the Greek words "meta: beyond" and "pherin: to carry"; according to the contemporary metaphor view, it is an explanation of a concept with by using other concepts and a transfer among concepts. The depth of meaning that make up the poem can be recognised by adequately understanding the images used in the poem. Metaphors also show the feature of a tool to reach the source of the feelings, thoughts and facts that are at the base of the images. In this respect, metaphorical analyzes to be made in poetry analysis will make it easier to penetrate the meaning world of poetry, and it will also enable to see conceptual linguistic features in poetry texts. It is seen that the studies are generally done in classical style poetry interpretations or in a way that examines the connections based on the poet, mentality, image and poetry. In this study, the ontological metaphors in Attila İlhan's poems were tried to be determined, and the obtained metaphor samples were classified according to their source areas and ontological metaphor types. Attila İlhan, a socialist realist poet, has revealed an artistic discourse that highlights his individual sensitivity based on social themes in some of his poems. The metaphor examples obtained from five different poetry books belonging to the poet were examined in line with the contemporary metaphor theory/view put forward by Lakoff-Johson in his work titled "Metaphors/We Lived By". In the analysis, the relationship between the use of images that provide the depth of meaning in poetry and metaphors has been revealed, and the contribution of ontological metaphors in Attila İlhan's poems to the theme and meaning world of poetry has been tried to be recognised.