Birinci basamak sağlık çalışanlarında ortoreksiya nevroza prevalansi, risk faktörleri ve sağlık okuryazarlığı arasındaki illişki

Abstract

Bu çalışmanın amacı birinci basamak sağlık çalışanlarında ortoreksiya nevroza prevalansı, risk faktörleri ve sağlık okuryazarlığı arasındaki ilişkiyi incelenmektir. Kesitsel ve ilişki arayıcı türdeki bu çalışma Nisan 2020-Şubat 2022 tarihleri arasında Çorum ilinde 490 birinci basamak sağlık çalışanının katılımı ile tamamlandı. Verilerin toplanmasında sosyo-demografik bilgi formu, ORTO-15 ölçeği, Yeme Tutum Testi-26, Beck Depresyon Ölçeği ve Türkiye Sağlık Okuryazarlığı Ölçeği-32 kullanıldı. Değerlendirmelerde yüzdelik, ortalama, Ki-kare testi, Pearson Korelasyon ile multinominal lojistik regresyon analizleri kullanıldı. Katılımcıların %24,7'si 20-29 yaş grubunda, %38,6'sı 30-39 yaş grubunda ve %36,7'si 40 ve üstü yaş grubunda olup yaş ortalaması 36,1±8,7 yıl olarak saptanmıştır. Araştırma grubunun%35,7'si erkek ve %64,3'ü kadındır. Katılımcıların ünvanlarına göre dağılımı incelendiğinde %30,2'si doktor ve %69,8'i yardımcı sağlık personelidir. Katılımcıların ORTO-15 ölçeğinden aldıkların puanların ortalaması 38,3±6,2 olup %58,4'ü ortoreksiktir. Yeme tutum testinden alınan puanların ortalaması 14,3±10,2'dir ve %76,3'ünde yeme tutumu normaldir. Depresyon ölçeğinden alınan puanların ortalaması 30,3±7,7 iken %48,4'ünde depresyon şiddetlidir. Araştırma grubunun genelinde yetersiz/sorunlu sağlık okuryazarlığı oranı %46 olup ölçek puan ortalaması 37,1±9,1'dir. Katılımcıların yaşları, kiloları ve sağlık okuryazarlığı düzeyleri ile ortoreksiya eğilimi arasındaki ilişki pozitif yönde (p<0.05), yeme tutumları ve depresyon ile ortoreksiya eğilimi arasındaki ilişki negatif yönde anlamlıdır (p<0.001). Ortoreksiya riski sağlıklı ve temiz beslenmeye yönelik sosyal medya kanallarını takip edenlerde 2,09 kat, fiziksel aktivite yapanlarda 1,88 kat, anormal yeme tutumuna sahip olanlarda 5,35 kat ve depresyon düzeyi şiddetli olanlarda 2,40 kat daha yüksek bulunmuştur. Sonuç olarak birinci basamak sağlık çalışanlarında ortoreksiya prevalansı ve depresyon oranı yüksektir, sağlık okuryazarlığı düzeyi düşüktür. Anormal yeme tutumu ve depresyon şiddeti ortoreksiya eğilimi üzerinde en etkili iki risk faktörüdür.

Theaim of this study is to examine the relationship between orthorexia neurosa prevalence, risk factors and health literacy among primary health care workers. This cross-sectional and correlational study was completed between April 2020 and February 2022 in Çorum with the participation of 490 primary health care workers. Socio-demographic information form, ORTO-15 scale, Eating Attitude Test-26, Beck Depression Scale and Turkey Health Literacy Scale-32 were used to collect data. Percentage, mean, Chi-square test, Pearson Correlation and multinomial logistic regression analyzes were used in the evaluations. Of the study group, 24.7% were between the 20-29 age group, 38.6% were in the 30-39 age group and 36.7% were in the 40 and over age group, whit the mean age 36.1±8.7 years. Among the participants, 35.7% were male and 64.3% were female. When the distribution of the participants according to their professions were examined, 30.2% were doctors and 69.8% were allied health personnel.The mean scores of the participants from the ORTO-15 scale were 38.3±6.2 and 58.4% were orthorexic. The mean scores obtained from the eating attitude test was 14.3±10.2 and 76.3% of them had normal eating attitudes. While the mean score of the depression scale was 30.3±7.7%, 48.4% had severe depression. In the study group, the rate of insufficient/problematic health literacy was 46% with the mean score 37.1±9.1. The relationship between the participants' age, weight, health literacy and orthorexia tendency was positive (p<0.05), while the relationship between eating attitudes, depression and orthorexia tendency was negative significant (p<0.001). The risk of orthorexia was 2.09 times higher among those who followed social media channels for healthy and clean eating, was 1.88 times higher among those who did physical activity, 5.35 times higher among those with abnormal eating attitudes, and 2.40 times higher among those with severe depression. In summary, the prevalence of orthorexia and depression were high in primary health care workers, and the level of health literacy was low. Abnormal eating attitude and depression severity were the two most effective risk factors on orthorexia tendency.