Erkek sağlık çalışanlarında sigara içme davranışı, sigarayı bırakmanın belirleyicileri ve sağlık okuryazarlığı arasındaki ilişkinin belirlenmesi

Abstract

Bu çalışma, erkek sağlık çalışanlarında sigara içme davranışı, sigarayı bırakmanın belirleyicileri ve sağlık okuryazarlığı arasındaki ilişkinin belirlenmesi amacıyla yapılmıştır. Kesitsel türdeki bu araştırma Haziran-Ağustos 2021 tarihleri arasında Amasya iline bağlı Merzifon, Suluova ve Gümüşhacıköy ilçelerindeki birinci ve ikinci basamak sağlık kurumlarında görev yapan, 18 yaş ve üzeri, 250 erkek sağlık çalışanı ile tamamlanmıştır. Araştırmanın verileri SPSS 22.0 programı aracılığı ile yüzdelik, ortalama, ki-kare testi, Fisher's exact testi, Anowa ve normal dağılım göstermeyen verilerde Kruskal Wallis H test ve Mann Whitney U Test ile binary lojistik regresyon ve doğrusal regresyon analizi kullanılarak değerlendirilmiştir. Analizlerde p<0,05 değeri istatistiksel açıdan anlamlı kabul edilmiştir. Araştırma grubunun sağlık okuryazarlığı genel indeks puan ortalaması 41,1±5,1'dir. Sağlık okuryazarlığı düzeyinin %50,8 oranı ile yeterli olduğu, yeterli sağlık okuryazarlığı düzeyinin sigara içenlerde %48,9, sigara içmeyenlerde %53,5 olduğu belirlenmiştir. Sigara içen erkek sağlık çalışanlarının sağlık okuryazarlığı düzeyi; lisansüstü eğitim alanlarda en fazla olup (p<0.000), hekim/diş hekimi grubunda diğer ünvanlara göre daha yüksek bulunmuştur (p<0.000). Sigara içen katılımcıların Fagerström nikotin bağımlılık puan ortalaması 3,2±2,7 olarak bulunmuştur. Nikotin bağımlılık puanları ile sigaraya ilk başlama yaşları arasında istatistiksel olarak anlamlı negatif yönde ilişki belirlenmiştir (p<0,000). Sigara içen erkek sağlık çalışanlarının %55'i düşük, %25,5'i orta, %19,5'i yüksek derecede nikotin bağımlısı olduğu tespit edilmiştir. Sağlık algısını orta olarak belirtenlerin %44,4'ünün yüksek düzeyde nikotin bağımlısı olduğu görülmüştür (p<0,05). Yalnızlık, stres, öfke nedeniyle sigara içme nedenleri ile nikotin bağımlılığı düzeyleri arasında istatistiksel olarak anlamlılık belirlenmiştir (p<0,05). Erkek sağlık çalışanlarının tütün politikalarını caydırıcı bulmadığı görülmüştür (p<0,05). Sigarayı bırakma öz-yeterliliği düşük olanların %39,5'nin yüksek düzeyde nikotin bağımlısı olduğu belirlenmiştir (p<0,05). Sağlık okuryazarlığı düzeyi mükemmel olan katılımcıların %51,4'ünün, yeterli olanların %42,9'unun iki ay içerisinde sigarayı bırakamayacağı saptanmıştır (p<0,000). Sonuç olarak, erkek sağlık çalışanlarında sigara içmenin ve sigarayı bırakmann risklerine karşı düşük farkındalığın sağlık okuryazarlığı düzeylerinden etkilendiği belirlenmiştir.

In this study, it was aimed to determine the relationship between smoking behavior, determinants of smoking cessation, and health literacy among male health workers. This cross-sectional study was completed with 250 male health workers, aged 18 and over, working in primary and secondary healthcare institutions in Merzifon, Suluova and Gümüşhacıköy affiliated to Amasya Provincial Health Directorate between June and August 2021. Turkish Health Literacy Scale-32 and Fagerström Nicotine Addiction Test were used to collect research data. The data of the study were evaluated using the SPSS 22.0 program using percentile, mean, chi-square test, Fisher's exact test, and Anowa, the Kruskal Wallis H test and Mann Whitney U Test for data that did not show normal distribution, using binary logistic regression and linear regression analysis. In evaluations, p<0,05 value was considered statistically significant. The health literacy general index score average of the research group was 41.1±5.1. It was determined that the level of health literacy was sufficient with a rate of 50.8%, this rate was 48.9% in smokers and 53.5% in non-smokers. The health literacy level of male health workers who smoked was the highest in those with postgraduate education (p<0.000), and it was found to be higher in the physician/dentist group compared to other titles (p<0.000). The mean Fagerström nicotine addiction score of the smokers was found to be 3.2±2.7. A statistically significant negative correlation was determined between nicotine addiction scores and the age of first smoking (p<0.000). It has been determined that 55% of male health workers who smoke are low, 25.5% are moderately addicted to nicotine, and 19.5% are highly addicted to nicotine. It was observed that 44.4% of those who stated their perception of health as moderate were highly addicted to nicotine (p<0.05). A statistically significant difference was found between the reasons for smoking due to loneliness, stress, anger and nicotine addiction levels (p<0.05). It was determined that smokers did not find tobacco policies a deterrent (p<0.05), and 39.5% of those with low self-efficacy to quit smoking were highly addicted to nicotine (p<0.05). It was determined that 51.4% of the participants with excellent health literacy levels and 42.9% of those who were competent could not quit smoking within two months (p<0.000). As a result, it has been determined that the low awareness of smoking and the risks of quitting smoking in male healthcare workers is affected by health literacy levels.