Fârâbî'nin Kitâb Musika'l Kebir eserinin müzik sanatına giriş bölümünün çeviri-yazımı ve incelenmesi
Abstract
Güçlü bir zekaya sahip, sebatkar, Arapça dışında pek çok dile hâkim olan, matematik alimi ve "muallim-i sâni" yani ikinci Aristo olarak şöhreti her yere yayılan, bilinen en büyük İslam filozofu Fârâbî, şöhretini müzik sanatındaki teorisyen alimlerin en büyüğü olarak da göstermiştir. Küçüklüğünde ud çalıp şarkı söylediği, sakalı çıkmaya başladığında ise 'her şarkı sakal ile bıyık arasından söyleniyor bu da hiç hoş değil' nükteli ifadesinden sonraki süreçte müzikten koparak kendisine, felsefe, mantık ve teorik bilimlerinde her ne varsa okumayı görev edindiği ve bilgiyi takip ettiği söylenen Fârâbî, sadece Türk-İslâm âleminin büyük bir dehâsı değil, bilim, felsefe ve müziğe katkılarıyla evrensel bir dehâdır. Fârâbî'nin musiki ile ilgili olarak yazmış olduğu eserlerin elimize ulaşanları şunlardır: Kitâb Musika'l-Kebir, Kitâbu'l-Îka'at, Kitâb İhsa'el-İka'at. Bununla birlikte Kitâb İhsa'ul Ulum'da musikiye dair bir bölüm bulunmakta ancak kitabın konusu zamanının tüm ilimlerini kapsamaktadır. Yapılan bu çalışmada, Fârâbî'nin bir filozof ve bilim insanı olarak bilinen katkılarının dışında, müzik tarihinde önemli bir yeri olan kitabı "Kitâb Musika'l-Kebir" isimli eserinin ilk iki makalesinin Türkçe'ye kazandırılması amaçlanmıştır. Kitâb Musika'l-Kebir isimli eserin ilk iki makalesinin Türkçe'ye çevrildiği bu tezde nitel araştırma yöntemlerinden doküman incelemesi ve çeviri tekniği kullanılmıştır. Bu çalışmayla Fârâbî'nin filozof kişiliğinin gölgesinde kalan müzisyen ve müzikolog yönü ile Türk-İslam sanatına kazandırmış olduğu teorik ve uygulamalı müzik çalışmalarının en büyüğü olan Kitâb Musika'l-Kebir'in el-Medhal ila Sına'atil Musiki bölümünün ilk iki makalesinin Türkçe'ye çevirisi ortaya konulmuştur. Birinci makalede daha çok müzik sanatının temelini oluşturan sesler, melodi, melodinin oluşumu, enstrümanların ortaya çıkışı ve sanat eğitimi gibi konulara değinilmişken; ikinci makalede ise sesin melodideki durumları, ses aralıkları, cinsler, diziler, ses aralıklarındaki sayısal ilişkiler, oktav ve dereceler ile ilgili konular ele alınmıştır.
