Modern selefî söylemde Mâtürîdîlik eleştirisi

Abstract

Modern Dönemde Selefîlik, "öze dönüş" sloganıyla ortaya çıkan, sahâbe, tabiîn ve tebe-i tâbiîn gibi yaşamayı ve onların görüşleri üzere kalmayı savunan bir zihniyet olarak tanımlanmaktadır. Selefîlik kendisini Ehl-i Sünnet'in temsilcisi olarak görmektedir ve kendisi dışındaki diğer Müslümanları kategorize ederek, onlar hakkında hüküm verme yetkisini kendisine tanımaktadır. Tezimiz modern dönem Selefîliğinin Matürîdîliğe yöneltmiş olduğu eleştirileri konu edinmektedir. Amacımız Selefî zihniyetin Mâtürîdîlik algısını tesbit etmektir. Ülkemizde Selefîlikle ilgili yapılan çalışmalarda çoğunlukla, Selefîliğin tarihi, düşünce yapısı, olay ve olgulara yaklaşım biçimlerinin incelendiği görülmektedir. Biz çalışmamız ile diğer çalışmalardan farklı olarak Selefîlerin, ülkemizdeki Müslümanların büyük çoğunluğunun mensup olduğu Mâtürîdîliğe daha da özelde İmam Mâtürîdî'ye yönelik eleştirilerinin neler olduğunu incelemeye çalıştık. Ehl-i Sünnet'e mensup kelâmî bir mezhep olarak bilinen Mâtürîdiliğe yine Ehl-i Sünnet'i temsil ettiğini iddia eden bir anlayış olan Selefîliğin, bu mezhebi bid'atçı ve hatta sapık bir mezhep olarak nitelemesinin hangi motivasyonlardan kaynaklandığını belirlemek bu konuyu çalışmaya iten neden olmuştur. Selefîlikle ilgili yapılan çalışmaların aksine bizim tercih ettiğimiz bu tersinden yaklaşım Selefîliğin Matürîdîlik algısını tespit etme açısından önem arzetmektedir. Bununla birlikte bu yaklaşım çalışmanın özgünlüğünü de ortaya koymaktadır. Çalışmamızda nitel araştırma yöntemi temel alınarak belgesel kaynak derleme tekniği kullanılmıştır. Bunun yanında klasik ve güncel kaynaklar olan kitap, makale ve tezlere ulaşılıp bu kaynaklardan elde edilen bilgiler tasnif edilerek ve gruplanarak objektif bir biçimde değerlendirilmiştir. Yine tezimizde analitik karşılaştırma yönteminden de yararlanılmıştır. Çalışmamızın birinci bölümünde Selefîlik hakkında kısa ve genel bir değerlendirme yapıp, özü itibariyele Selefîliği açıklamaya çalıştık. İkinci bölümde Selefîliğin Mâtürîdiliğe yöneltmiş olduğu eleştirilerin neler olduğunu ve bu eleştirilerin temelinin hangi motivasyonlara dayandığını ortaya koyduk. Tezimizin sonucunda Selefîlerin, Ehl-i Sünnet çizgiye mensup bir mezhep olmasına rağmen, İmâm Mâtürîdî ve Matürîdîliği birçok açıdan eleştirdikleri, onun Ehl-i Sünnet ve'l-Cemaat olup olmadığını tartıştıkları ve çoğunlukla da Ehl-i bid'at olarak değerlendirdikleri görülmüştür. Bununla birlikte Ebû Hanifeyi Selefî olarak gösterip, Mâtürîdîliğin Hanefîlik ile özdeşleşmiş olan yapısının da görmezden gelinerek Mâtürîdîlik ve Hanefîliğin birbirinden bağımsız olgular olarak sunulmaya çalıştıkları görülmekte ve bu tavrın altında da planlı bir kasıt olduğu düşünülmektedir.