TEMSİLİ DEMOKRASİDEN, DOĞRUDAN DEMOKRASİYE YÖNELİM: TÜRKİYE’DE CUMHURBAŞKANI ADAYLARININ BELİRLENMESİNDE 100 BİN İMZA ÖRNEĞİ VE TARAFSIZLIĞINA YÖNELİK BİR DEĞERLENDİRME

Abstract

Demokrasi kuramı ve pratiği 19. yüzyılda gelişen, 20. Yüzyılda olgunlaşan ve 21. yüzyılda da yeni anlam ve özü kazanan bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Halkın, halk tarafından yönetimi olarak kabul edilen demokrasi, seçimleri mecburi kılarken yönetimin de meşruluğunu seçimlere dayandırmaktadır. Türkiye Cumhuriyeti kurulduğu 1923 yılından 2020 yılına kadar 21 kez cumhurbaşkanı seçimi yaşanmış, bunların 18’inde cumhurbaşkanı temsili demokrasinin aracı olan TBMM tarafından seçilmiştir. 2007 ve 2017 yıllarında yapılan Anayasal değişikliklerle beraber 2014 ve 2018 yılında yapılan cumhurbaşkanı seçimlerinde ise doğrudan demokrasinin aracı olan halk tarafından doğrudan doğruya cumhurbaşkanı seçilmiştir. Bu çalışmada ilk olarak demokrasi kavramı ve uygulanışı bakımından türlerinden bahsedilmiş, Türkiye Cumhuriyeti Anayasalarında cumhurbaşkanı seçimlerine değinilmiş, ardından 1982 Anayasası ile beraber cumhurbaşkanı adaylarının belirlenmesine yönelik değişiklikler aktarılmıştır. 2017 yılında yapılan Anayasal değişiklikle beraber cumhurbaşkanının belirlenmesine yönelik aday olabilme kıstasları değişerek, seçmenler tarafından 100 bin imza ile de cumhurbaşkanlığına aday gösterilebileceği düzenlemesi getirildiği gibi cumhurbaşkanının da partili olmasının yolu açılmıştır. Çalışmada yeni sistemde cumhurbaşkanı adaylarının belirlenmesinde partili olmayan ve 100 bin imza koşulunun mecburi olmasına yönelik tez öne sürülmüş ve Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri ve Anayasa üzerinden analizleri yapılmıştır. Sonuç olarak; Cumhurbaşkanı adayların yeni hükümet sisteminde güçlü hükümet, güçlü meclis ve güçlü yargı ile beraber denge-denetim-fren sisteminin Türk demokrasisine ve Cumhurbaşkanlığı Hükümet sistemine daha işlerlik kazandıracağı yönlü tez ile ortaya koyulmaya çalışılmaktadır.

The theory and practice of democracy flourished in the 19th century, matured in the 20th century, and reached significance and its new meaning in the 21st century that comes up as a concept. Democracy is embraced as the people’s rule by the people that entails compulsory elections; administrations’ legitimacy relies on elections. From the Republic of Turkey’s establishment in 1923 until 2020, there have been 21 presidential elections, 18 of which the Turkish Grand National Assembly has elected the president, the instrument of representative democracy. In the 2014 and 2018 elections, the people directly elected presidents that is an instrument of direct democracy through the constitutional amendments in 2007 and 2017. In this study, firstly, the types of democracy have considered the concept and implementation, president elections mentioned in the Constitutions of the Republic of Turkey, and then changes were passed along with the 1982 constitution to determine presidential candidates. The criteria for being a candidate for the president’s determination changed with the constitutional amendment in 2017, and the voters can nominate a presidential candidate through 100 thousand signatures and point the way for the president to be a party member. In the study, a thesis on the necessity of 100 thousand signature conditions and non-party determination of presidential candidates in the new system put forward, and analyses on presidential decrees and the Constitution. As a result; In the new system of government, the candidates for president are trying to put forward with the thesis that the check and balance system with strong government, strong parliament, and strong judiciary will give more functionality to Turkish democracy and the presidential system of government.