İbn Nüceym'in el-Bahrü'r-Râik adlı eserindeki tercihlerinin değerlendirilmesi

Abstract

Tebliğ sürecinden itibaren İslam'ın insanlar arasında hızlı bir şekilde yayılması, farklı birçok örf ve adetle karşılaşmasına; bu bağlamda çeşitli uygulama ve problemlerin ortaya çıkmasına neden olmuştur. Fıkıh âlimleri bu problemleri çözüme kavuşturabilmek için ictihad etmişler ama birbirlerinden farklı sonuçlara varabilmişlerdir. Bu bağlamda mezhepler arasında ve mezhep içinde birçok farklı görüş ortaya çıkmıştır. Bu durum sonraki dönemde, ulemanın farklı içtihatlar arasında tercih yapmasını gerektirmiştir. İbn Nüceym ve onun el-Bahrü'r-râik adlı eseri hem Hanefî mezhebinde hem de İslam Hukuku alanında önemli bir yere sahiptir. Bu çalışmada müellifin mezkûr eserindeki tercihleri konu edinilmiştir. Çalışmadaki amaç; İbn Nüceym'in tercihlerini tespit ve tahlil edip, mezhep içi tercih mantığını nasıl uygulandığını göstermek, mezhep içi fıkhi tefekkürün uygulanış biçimini İbn Nüceym örneğinde ortaya koyarak literatürde katkı sağlamaktır. Bu bağlamda araştırma, müellifin son çalışması olan el-Bahrü'r-râik ile sınırlandırılmıştır. İlgili sınırlandırmaya rağmen, tezin amacına katkı sağlayacağı düşünülen yerlerde müellifin diğer eserlerine de başvurulmuştur. Belgesel Kaynak Tarama yöntemi kullanılarak tercihler belirlenmiş ve ardından bu tercihler arasından temsil gücü yüksek olan örnekler tespit edilerek değerlendirilmiştir. Çalışma giriş ve üç bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde araştırmanın konusu, önemi, amacı kapsam ve sınırlılıkları gibi ön bilgiler verilmiştir. İlk bölümde İbn Nüceym'in hayatı, eserleri, ilmi yönü, şahsiyeti ve yaşadığı dönem betimsel olarak ele alınmıştır. İkinci bölümde tercih kavramı üzerinde durulmuştur. Bu konuda literatürde yer alan görüşler değerlendirildikten sonra, İbn Nüceym'in tercih kavramı hakkındaki düşünceleri eserlerine başvurularak ortaya konmaya çalışılmıştır. Üçüncü ve son bölümde ise eserde tespit edilen tercihler arasından temsil gücü yüksek olanlar, mezkûr eserin konu tasnifine göre ele alınarak değerlendirilmiştir. Sonuç bölümünde ise genel bir değerlendirme yapılarak elde edilen bulgular sunulmuştur.

The rapid spread of Islam among people, starting from the summon process, caused to emerge many different customs and traditions and in this context, it has led to the emergence of various applications and problems. Fiqh scholars have made ijtihad to solve these problems and have come to different conclusions from each other. Many different opinions have emerged on a matter between madhhabs and within the same madhhab. This situation required the scholars to choose between different ijtihad in the following period. Ibn Nujaym and his work al-Bahr al-ra'iq have an important place both in the Hanafi madhhab and in the field of Islamic Law. This study focuses on Ibn Nujaym's preferences in the aforementioned work. The aim of this study is to identify and analyze Ibn Nujaym's preferences, to show how the logic of intra-sectarian preference is applied, and to contribute to the literature by revealing the application of intra-sectarian fiqhi contemplation in the example of Ibn Nujaym. In this context, the research is limited to the author's last work, al-Bahr al-ra'iq. Despite this limitation, the author's other works have been consulted where they are thought to contribute to the purpose of the thesis. Preferences were identified using the Documentary Source Scanning method, and then important examples with high representativeness were identified and evaluated among these preferences. The study consists of an introduction and three chapters. In the introduction section, preliminary information such as the subject, importance, purpose, scope and limitations of the research is given. In the first chapter, Ibn Nujaym's life, works, scholarly direction, personality and the period in which he lived are discussed descriptively. The second section focuses on the concept of preference. After evaluating the opinions in the literature on this subject, Ibn Nujaym's thoughts on the concept of preference are tried to be revealed by referring to his works. In the third section, the preferences identified in the work, which have high representativeness, are evaluated according to the subject classification of the aforementioned work. In the conclusion section, a general evaluation is made and the findings are presented.