Alevilik-Bektaşilikte dâr

Abstract

İslâmiyetʼin tasavvufi bir yorumu olan Alevilik-Bektaşilik inancında bir çok erkân mevcuttur. Ancak Alevilik-Bektaşiliğin en temel ibadetini ise hiç şüphesiz ki “cemlerˮ oluşturur. “Cemlerˮ; birçok anlamda talipleri gönül eğitiminden geçirerek, onların ahlâki olgunluk içerisinde ilerlemelerine ve toplumsal birer mahkeme olarak işledikleri suçlara karşı alınan kararların da uygulandığı ibadetlerin bir bütünü olarak adlandırılmaktadır. Cemlerin yapıldığı yerin ortasında ise sorguların veya görgülerin yapıldığı ve huzur-u mürşide gelinerek hesap verildiği bir meydan vardır. Bu meydan “dâr meydanıˮ olarak adlandırılmaktadır. Hak-Muhammed-Ali postu önünde (mürşit huzurunda) taliplerin sorgu ve görgüleri bu meydanda yapılır ve dâr meydanında “dâra duranˮ canların, davranışlarından dolayı hesap vermeleri istenir. Bu sebepledir ki AleviBektaşiler, sorgudan-görgüden geçmeden ve dâr meydanında dâra durmadan inançlarını tam olarak yaşamış sayılmazlar. Bizler de bu müşterek çalışmamızın giriş kısmında öncelikle AleviBektaşi tasavvufunun penceresinden bakarak “dârˮ kavramının taşıdığı anlamları açıklamaya çalışacağız. Makalenin ikinci bölümünde de “dâra durmak veya dâra çekilmekˮ gibi makalenin temel kavramlarının yanında bir de Alevilik-Bektaşilik inancında yer alan dâr çeşitlerini ve bu dâra duruş şekillerinin taşıdıkları anlamları değerlendireceğiz. Makalenin son bölümünde ise Alevi-Bektaşilerin “Hak’a yürüyenˮ canların ardından yürüttükleri “dârdan indirme erkânıˮndan kısaca da olsa bilgiler sunmaya çalışacağız.

There are a number of methods in the Alevism-Bektashism belief, which is a sufistic interpretation of Islam. However, the most basic worship of Alevism-Bektashism is certainly “cemler”. “Cemler are regarded as a whole of the worship practices in which the decisions taken against the crimes committed by the candidates are applied as a social court and the candidates pass through the spiritual education in many ways and progress in their moral maturity. In the middle of the place where Cemler are made, there is a square where questions or graces are performed by coming in front of the sheikh. This square is called as “dâr square”. In front of the Hak-Muhammad-Ali post (in the presence of the sheikh), the questions and graces are made at this square and it is asked from “the dâr holding” spirits to account for their behaviors at the dâr square. It is for this reason that the Alevist-Bektashis are not considered to have fully experienced their beliefs without going through questioning-grace and dâr holding at the dâr square. In this study, we will first look through the window of the Alevi-Bektashi mysticism to try to explain the meanings of the concept of “dâr”. In the second part of the article, we will evaluate the dâr varieties and the meanings they carry in the Alevism-Bektashism belief as well as the basic concepts of the article like “dâr holding or dâr withdraw”. In the last part of the article, we will try to present brief information about the method of the deduction from the dâr, which is performed by the Alevi-Bektashi people after the spirits who “walk to the Hak”.