Türkolojide dil verisi biçimlendirme, gösterim ve işaretleme: satır arası analiz yöntemi

Abstract

Dillerin, daha özelde dilbilgisel düzeylerin betimlenmesi ve örneklendirilmesine yönelik çalışmaların hazırlanması ve sonuçlandırılması, teorik ve kavramsal arka plan bilgisinin yanı sıra, verilerin nasıl işleneceği ve sunulacağıyla da doğrudan ilgilidir. Diğer bir ifadeyle bir çalışmanın içeriği, alana getirdiği yenilikler ve sahip olduğu verilerin yanı sıra bunların nasıl sunulduğu da önemlidir. Yazı tiplerinin seçimi ve kullanımı, satır aralıklarının oranı, başlık ve numaralandırmalar gibi daha çok estetiğe ve genel şekle yönelik biçimlendirmelerin yanı sıra, bir bilimsel çalışmada yer alan verilerin düzenleniş, sunuluş ve ifade ediliş tarzı da, çalışmanın daha anlaşılır kılınması bakımından son derece elzemdir. Bu hususta -özellikle dil malzemesi ve ilgili veriler söz konusu olduğunda- estetik kaygılardan daha çok, çalışmada üzerinde durulan unsurların biçimlendirilme ve gösterimindeki yöntemler ve tercihler ön plana çıkmaktadır. Bunlar, bir çalışmada yer alan verilerin ve ilgili materyalin daha şeffaf bir şekilde analiz edilebilmesini ve okuyucuya daha eksiksiz, açık olarak sunulmasını temin edecektir. Türkoloji kapsamındaki dil çalışmalarında da, bilhassa dilbilgisine ve biçimbilgisine yönelik hususların incelenmesine veya gerek tarihî gerek modern Türkçe varyantların araştırılmasına dayalı çalışmalarda alan genelinde geçerliliği olan tutarlı bir veri biçimlendirme, gösterim ve işaretleme yönteminin belirlenip etkili bir şekilde kullanılması gerekmektedir. Ancak yüz yıldan daha fazla bir süredir bilimsel düzeyde yürütülen ulusal Türkoloji araştırmalarında, olması gerektiği gibi, üzerinde uzlaşılmış bir veri biçimlendirme, gösterim ve işaretleme yapısından/şemasından söz etmek mümkün değildir. Oysa uluslararası düzeyde yürütülen dilbilimi çalışmalarında tercih edilen belli başlı biçimlendirme ve gösterim standartları bulunmaktadır. Bu standartları Türkoloji kapsamındaki dil çalışmalarına uyarlamak ve Türkolojinin ihtiyaçlarına göre şekillendirmek bu alandaki çalışmaların niteliğini artırabileceği gibi, araştırmaya esas verilerin sunumunu ve anlaşılmasını da kolaylaştırıp tüm Türkoloji çalışmalarında tutarlı bir şematik biçimlendirme sistemini beraberinde getirecektir.