"Ruhbanlık" kavramındaki anlam kayması ve tasavvufla ilişkilendirilmesi üzerine bazı değerlendirmeler

Abstract

İslam dünyasında anlam kaymasına uğrayan kavramlardan biri, “ruhbanlık”tır. Hicri ikinci yüzyıldan itibaren zayıf hadis kaynaklarında kendine yer bulan “İslam’da “ruhbanlık” yoktur” rivâyeti, kendinden sonraki “ruhbanlık” algılamasına da tesir etmiş ve bu kavrama olumsuz bir mana yüklenmeye başlanmıştır. Ruhbanlığa yüklenen bu yeni anlam, bazı tefsir kitaplarında ve hatta Kur’an meallerinde de kendine yer bulabilmiştir. “Ruhbanlık”la ilgili bir diğer problem, bu kavrama sonradan yüklenen yeni anlam çerçevesinde tasavvufla ilişkilendirilmesidir. Bu makalede, söz konusu kavramın anlam kaymasında önemli rol oynayan rivâyetin muhtemel ihdas sebepleri ve tasavvufla ilişkilendirilmesinin kabul edilebilirliği sorgulanmıştır. Bunun için öncelikle, Kur’an-ı Kerim’de “ruhban ve ruhbaniyet” kelimelerinin geçtiği âyetlerin tefsirlerde ve rivâyetin hadis literatüründeki yerine değinilmiştir. Ardından “ruhbaniyet” kavramının Hicri ikinci asırdan itibaren tasavvufla ilişkilendirilmesinin nedenleri ve bu sebeplerin geçerliliği üzerinde durulmuştur.

One of the terms subjected the semantic shift in Islamic world is “ruhbaniyyat” (ascetism). “There is no ascetism in Islam” narrative, which have been appeared in the unreliable hadith books since the second century Anno Hegirae, affected the understanding of ascetism and negative meanings have been assigned to this term. This new meaning of ascetism took place in Qur’anic commentaries and even in Qur’anic interpretations. Another problem with the misunderstanding of ascetism is that it had been related with Sufism in the frame of new meaning assigned it later. In this article, the validity of mentioned logical proposal was questioned based on the premises. For this reason, at first, the place of the verses that includes the terms of “ruhban and ruhbaniyyat (ascetic and ascetism)” in Qur’an, in commentaries was addressed. The place of aforementioned narrative in hadith literature was also addressed. Then, it was examined that why the term of “ruhbaniyyat (ascetism)” term has been related with Sufism from the second century Anno Hegirae and the validity of these reasons.