İmam hatip ortaokulu öğrencilerinde tanrı tasavvuru

Abstract

Din psikolojisi insanoğlunun yaşamının dini ve ruhsal yönünü ve bu ruhsal yönün insan davranışları üzerindeki etkilerini, olası neden ve sonuçlarını da göz önünde bulundurarak inceleyen bilimdir. İnsan hayatında din duygusunun oluşum nedenlerinin temelinde Tanrı kavramının önemli bir yeri vardır ve Tanrı tasavvuru konusu da din psikolojisi açısından büyük önem taşır. Piaget’in bilişsel gelişim dönemlerinden somut işlemler dönemi olarak adlandırmış olduğu dönemde çocuk yeterli zihni olgunluğa erişemediği için tasavvurları da daha çok var olan şeyler üzerinden yapmaktadır. Somut işlemler dönemi ile soyut işlemler döneminde bulunan çocuklar arasında Allah tasavvuru konusunda ne gibi farklılıkların olduğu, somut işlemler döneminde bulunan bir çocuğun Allah gibi soyut bir kavramı ne şekilde tasavvur ettiği, tasavvur konusunda gerekli zihni olgunluk dışında dış etmenlerinde etkili olup olmadığı gibi hususlar hep merak edilegelmiştir. Çalışmamızda somut işlemler döneminde bulunan çocukların Allah tasavvurunun nasıl olduğu ve bu tasavvur üzerinde alınan eğitim veya sosyal çevrenin etkilerinin olup olmadığı gibi konular incelenmiştir. Araştırmamızın örneklemini Çorumda bulunan Danişment Gazi İHO, Suheybi Rumi İHO, Yıldırım Beyazıt İHO ve Türkiyem İHO’da okuyan 10-11 ve 13-14 yaş grubunda bulunan 48 öğrenci oluşturmaktadır. Çalışmamızı oluştururken veri toplama amaçlı yarı yapılandırılmış mülakat metodu kullanılmıştır. Araştırmamızda elde ettiğimiz bulgular betimsel çözümleme yöntemiyle yorumlanarak değerlendirilmiştir. Sonuç olarak şunları söyleyebiliriz. 10-11 yaş grubu öğrencilerimiz için genel bir değerlendirme yapacak olursak Allah’ı tasavvur ederken onun bazı sıfatlarını her ne kadar soyut özelliklerle tasavvur etmiş olsalar da öğrencilerin genelinde somut işlemler döneminin bilişsel özelliklerinin etkin olduğu görülmüştür. Kullanmış oldukları ifadelerinden de anlaşıldığı üzere soyut tasavvurlarının altında almış oldukları dini eğitimin ve sosyal çevrelerinden edinmiş oldukları hazır, ezberlenmiş bilgilerin yattığı görülmüştür. Bu dönem çocuklarının Piaget’in bilişsel gelişim kuramının somut ii işlemler döneminin genel özelliklerini taşıdığı görülmüştür. 13-14 yaş grubunda bulunan öğrencilerimizde ise Allah’ı insan biçiminde tasavvurlarının gitgide zayıfladığı, ancak bu yaş grubundaki çocukların soyut işlemler dönemine giriş yaptıkları söylenememekle birlikte zihinsel olarak bir geçiş dönemi içerisinde oldukları söylenebilir. Çocukların Allah’ı çoğunlukla soyut zaman zaman da somut olarak tasavvurlarının temelinde bu yatmaktadır. 14 yaşından sonra çocuk zihinsel olgunluk düzeyine erişecek ve Yaratıcıyı soyut özelliklerle tasavvur etme kabiliyetini tam olarak kazanacaktır denilebilir.

The psychology of religion is the science that examines the spiritual aspect of human life and its effects on human behavior by considering the causes and consequences of behavior. The concept of God has an important place on the basis of the causes of religion in human life and the notion of God is of great importance in terms of the psychology of religion. In the Concrete Operations Period, one of Piaget’s Cognitive Development Periods, the child makes the imagination more through the existing things because he/she cannot reach the sufficient maturity of his / her mind. What kind of differences there are between the children in the period of concrete operations and the children in the period of abstract operations, how a child who is in the period of concrete operations envisions an abstract concept like Allah, whether the external factors other than the necessary cognitive maturity are also effective or not are always wondered. In our study, the subjects such as how the children, in the period of concrete operations,envisions im Allah and whether there are effects of education or social environment on this imagination have been examined. 48 studens, who are in the 10-11 and 13-14 age groups and study at Danişment Gazi İmam Hatip Secondary School, Suheybi Rumi İmam Hatip Secondary School, Türkiyem İmam Hatip Secondary School and Yıldırım Bayezit İmam Hatip Secondary Schoolin Çorum, form the sample of our research. Semi-structured interview method has been used for data collection purposes. The findings of our research were evaluated by using descriptive analysis method. To sum up generally; for 10-11 age group students, although they conceive Allah with some adjectives with abstract traits while envisioning Him, it has been observed that the cognitive characteristics of the period of concrete operations are effective. As it is understood from the statements they used, it is seen that the religious education they have taken and the ready and memorized information they have acquired from their social surroundings exist under their abstract imagination. It is observed that iv the children in this period demonstrate the general characteristics of the Concrete Operations Period, one of Piaget’s Cognitive Development Periods. For the students who are in the age group of 13-14, it is possible to say that the imaginations of God in human form are becoming weaker, but the children in this age group cannot be said to enter the abstract period but they are mentally in a transition period. this is the basis why children envision Allah most of the time as abstrarct and sometimes as concrete. After the age of 14, it can alleged that the child will be able to reach the level of mental maturity and will fully gain the ability to envisage the creator with abstract features.