Çift başlı kartal tasvirlerinin Türk İslam sanatındaki uygulamaları

Abstract

Çift Başlı Kartal Tasvirlerinin Türk İslam Sanatındaki Uygulamaları başlıklı bu tezin amacı; Çift başlı kartal tasvirinin, eserler üzerinde ki uygulamalarını Türk İslam sanatı içerisinde değerlendirerek bilim dünyasına kazandırmaktır. İncelemeler Orta Asya ve Mezopotamya merkezli çift başlı kartal tasvirli eserlerden başlayarak değerlendirmeye tabi tutuldu. Bu kapsamda Eski çağdan itibaren günümüze kadar farklı coğrafya ve kültürlerde yer edinen çift başlı kartalın, erken dönem tasvirlerinin de Türk İslam sanatında ki örnekleri ile karşılaştırılması sağlandı. Ayrıca bilinen çift başlı kartal tasvirli eserler dışında, yeni eserler de eklenerek yorumlandı. Kartaldan gelişen çift başlı kartal tasvirlerinin sanatsal olarak uygulamalarının daha belirleyici olması açısından kartal tasvirli eserlerin örneklerine de kendi dönemleri içerisinde değinilerek çalışmaya dahil edildi. Çift başlı kartal dünyada en çok kullanılan ve bilinen tasvirlerden biri olmasına rağmen, içerdiği anlam ve mahiyeti bakımından da en az bilgi sahibi olunan tasvirlerdendir. Çift başlı kartal Eski çağ, Türk ve Türk İslam sanatları başlıkları altında nispeten incelenirken, konu ile ilgili kapsamlı bir çalışma bulunmamaktadır. Yapılan çalışmalarda çift başlı kartal, belirtilen dönemlerde yer alan medeniyetlerin eserleri arasında kısaca değerlendirilmiştir. Bu değerlendirmeler çift başlı kartal tasvirinin tanımlanması bakımından yeterli olmayıp, birbirinin tekrarından ibarettir. Hazırlanan bu çalışma ile çift başlı kartal tasvirlerinin Türk İslam sanatındaki uygulamalarının belirlenmesinin yanı sıra, öncesi ve sonrası da yeniden değerlendirilerek bir bütün halinde sunulmuştur. Yerli ve yabancı kaynaklar ile arkeolojik veriler taranarak sağlanan bilgiler sonucunda, çalışma sınırları kapsamında ki bütün çift başlı kartal tasvirli eserler tespit edildi. Tespiti yapılan eserlerin adı, dönemi, bulunduğu yer, ölçüleri, malzemesi, korunduğu yer, çizimleri, resimleri ve tanımları yapıldı. Bu tanımlar üzerinden çift başlı kartal tasvirlerinin kullanıldığı eserlerdeki benzer ve farklı uygulamalar karşılaştırmalı olarak ele alındı. Yapılan çalışma ile çift başlı kartalın farklı kültür, sanat, inanç, mitoloji, gelenek ve göreneklerinde ifade ettiği anlam ile uygulamanın yayılımı arasındaki bağa da değinilerek bu alanda çalışma yapacak olan araştırmacılara ışık tutacak yeni kaynaklar sağlandı. "Çift başlı kartal tasvirlerinin Türk İslam sanatındaki uygulamaları" başlıklı çalışmada 2000'den fazla kartal, çift başlı kartal ve tanımı tam yapılmayan tasvirler incelenerek çalışmaya uygun olanları değerlendirmeye alındı. Çift başlı kartal tasvirine Eski çağ sanatında 41, Türk sanatında 14 ve İslam sanatında incelenen 5 eser örnek olarak verilmiş olup, Türk İslam sanatları kapsamında 148 eserin katalog çalışması yapılmıştır.

The aim of this thesis titled " Applications of Double Headed Eagle Depictions in Turkish-Islamic Art" is; The aim is to evaluate the applications of the double-headed eagle on the works in Turkish Islamic art and to bring them to the world of science. The studies were evaluated starting from the works with double-headed eagle depicted in Central Asia and Mesopotamia. In this context, it was ensured that the early period depictions of the double-headed eagle, which has taken place in different geographies and cultures since ancient times, were compared with the examples in Turkish Islamic art. In addition, other than the known double-headed eagle-depicted works, new works were added and interpreted. In order that the artistic application of the double-headed eagle depictions developed from the eagle is more decisive, the examples of the eagle-depicted works were mentioned in their own period and included in the study. Although the double-headed eagle is one of the most widely used and known depictions in the world, it is one of the least informed depictions in terms of its meaning and nature. While the double headed eagle is relatively studied under the headings of Ancient Age, Turkish and Turkish Islamic Arts, there is no comprehensive study on the subject. In the studies, the double-headed eagle was briefly evaluated among the works of the civilizations in the periods mentioned. These evaluations are not sufficient in terms of defining the double-headed eagle, they are just repetitions of each other. With this prepared study, in addition to determining the applications of double-headed eagle depictions in Turkish-Islamic art, it was re-evaluated before and after and presented as a whole. As a result of the information obtained by scanning archaeological data with local and foreign sources, all works with double-headed eagle depictions within the scope of the study were determined. The name, period, location, dimensions, material, place of protection, drawings, pictures and descriptions of the identified works were made. Based on these definitions, similar and different applications in the works in which double-headed eagle depictions were used were discussed comparatively. With the work done, the connection between the meaning of the double-headed eagle in different cultures, arts, beliefs, mythology, traditions and customs and the spread of the application was also addressed, and new resources were provided to enlighten researchers who will work in this field. In the study titled "The applications of double-headed eagle depictions in Turkish Islamic art", more than 2000 eagles, double-headed eagles and incomplete descriptions were examined and those suitable for the study were evaluated. 41 examples in ancient art, 14 in Turkish art and 5 in Islamic art were given as examples to the double-headed eagle depiction, and a catalog study of 148 works within the scope of Turkish-Islamic arts was carried out.