Çok Kriterli Karar Verme Teknikleriyle Birleşme Ve Devralmaların Finansal Performans Üzerindeki Etkisinin Karşılaştırmalı Analizi

Abstract

Karar verme yöntemlerinin analizi ya da karar vermeye çabalama yöntemi muhtemelen insanlık tarihi kadar eskidir. Şirketlerin veya piyasadaki paydaşlarının karar verme sürecinde ihtiyaç duyduğu objektif yaklaşımların varlığı, alınması planlanan kararlara yol gösterici nitelik taşımaktadır. Şirket birleşmesi ve devralmaları, şirketlerin yaşam döngüleri içerisinde aldıkları en önemli kararlardan sayılabilir. Bu çerçevede, çalışmamızın temel amacı, farklı bakış açıları göz önüne alınarak, birleşme ve devralmaların şirketler üzerindeki pozitif veya negatif etkilerini ortaya koymaktır. Bu perspektifte, farklı değerlendirme kriterlerini bir araya getirerek alternatifler arasında seçim yapmayı sıralama yoluyla kolaylaştıran “Çok Kriterli Karar Verme Yöntemlerinden”; TOPSIS, VIKOR ve MOORA yaklaşımları ele alınmıştır. Birleşme ve devralmanın olası etkisini bu 3 yöntem açısından değerlendirmek amacıyla Borsa İstanbul Tüm Endeksi’nde yer alan, 03.01.2011 – 31.12.2012 tarihleri arasında birleşme veya satın alma gerçekleştirmiş firmalar belirlenmiş ve 2009-2014 yılları arasında Endeks içerisindeki konumları tespit edilmiştir. Bu doğrultuda, endekste yer alan şirketlerden 25’inin belirtilen tarih aralığında birleşme veya devralma gerçekleştirdiği belirlenmiştir. Analiz kapsamında, bankalar, finans kuruluşları ve veri devamlılığı sağlamayan firmalar dışarıda bırakılmış ve analiz 216 şirket üzerinden gerçekleştirilmiştir. Araştırma çerçevesinde, ihtiyaç duyulan şirket verileri Thomson Reuters Datastream veri tabanından elde edilmiş ve Microsoft Excel vasıtasıyla modellerin çözümü gerçekleştirilmiştir. Analiz sonucunda, birleşme ve devralma yılında TOPSIS ve VIKOR yöntemleri açısından negatif etkilenme söz konusu iken, MOORA yöntemine göre şirketlerin bu faaliyetten pozitif etkilendiği tespit edilmiştir. Sonraki yıllarda ise TOPSIS ve MOORA teknikleri açısından negatif etki görülürken, VIKOR yöntemine göre orta vadede şirketlerin birleşme ve devralma sonucunda performanslarının arttığı gözlemlenmiştir. Diğer taraftan, veri setinin ve kriterlerin bahsi geçen üç yöntemde de aynı olmasına karşın, yöntemlerin metodolojilerinde ortaya çıkan farklılığının, şirket performanslarını Endeks içerisinde değerlemede farklılaşmaya neden olduğunu göstermiştir. Bu nedenle, Çok Kriterli Karar Verme yöntemleri açısından, model seçiminin çıkacak sonuçlar üzerinde etkisi olduğu görülmüştür.

The way in which decision-making methods are analyzed or attempted to decide is probably as old as human history. The existence of objective approaches that companies or stakeholders need in the decision-making process carries the guiding qualities of planned decisions. Mergers and acquisitions can be considered as perhaps the most important decisions that companies have taken in their life cycle. In this framework, the main objective of our work is to demonstrate the positive or negative effects of mergers and acquisitions on companies performance by taking into account different methodologies. In this perspective, the TOPSIS, VICOR and MOORA approaches have been dealt with in “Multi-Criteria Decision Making Methods”, which facilitates selection among alternatives by combining different evaluation criteria. In order to assess the possible impact of the merger and acquisition on these 3 methods, companies that used mergers or acquisitions method between 03.01.2011 and 31.12.2012 in the BIST All Share Index have been determined and their positions in the Index have been determined between 2009-2014. In this respect, it has been determined that 25 of the companies in the index have merged or acquired in the specified date range. In the analysis, banks, financial institutions and companies that did not maintain data continuity were excluded and analysis was conducted over 216 companies. In the framework of the research, the required company data was obtained from Thomson Reuters Datastream database and the solution of the models was realized through Microsoft Excel. Although, in the context of MOORA method, positiv effect of M&A on firms was determined, negative impact was observed by employing VIKOR and TOPSIS methods during the year of M&A. In the following years, negative effects were observed in terms of TOPSIS and MOORA techniques, but in mid-scale companies according to VIKOR method, performance of mergers and acquisitions was observed to increase. On the other hand, although the data set and the criteria are the same in the three methods mentioned, the differences in methodologies have shown that company performances lead to differentiation in valuing the Index range. Therefore, it can be claimed that model selection has an effect on the outcome in terms of multi-criteria decision making methods.