Hilmi Ziya Ülken'de jeo-felsefe kavramı olarak anadoluculuk: Türk düşünce tarihindeki yeri
Abstract
Çalışmada, Hilmi Ziya Ülken'i merkeze alarak jeo-felsefe açısından Anadoluculuk kavramının derinlemesine incelenmesi, Anadoluculuk hareketinin doğuşu ve gelişimi yanı sıra farklı Anadoluculuk çeşitlerine yer verilerek, coğrafya ile düşüncenin yurtluk ilişkisi üzerinden değerlendirmesine gidilmiş, "Felsefeyi Anadolu'da Yeniden Yurtlandırmak" bağlamında, Türkistan-Türkiye ilişkisi kurularak, Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluş felsefesinden hareketle Türk düşünce tarihine verilen güncel katkılar sunulmuştur. Üç-Tarz-ı Siyaset (Osmanlıcılık, İslamcılık, Türklük) ile Türkiye Cumhuriyeti kuruluş felsefesinin tarihsel temelleri, kimlik, millet ve milliyet kavramlarının incelenmesi yoluna gidilmiş ayrıca, Hilmi Ziya Ülken'in Anadolu'ya yüklediği anlam araştırılarak, Anadolu üzerinden Anadoluculuk akımını nasıl şekillendirdiği, Türkiye Cumhuriyeti kuruluş felsefesindeki rolü gözler önüne serilmeye çalışılmıştır. Tezde, Hilmi Ziya Ülken'in ayrıntılı yaşam öyküsü ve Türk düşünce tarihine katkılarıyla beraber felsefe anlayışı, İslam felsefesine yüklediği anlam ve verdiği eserler açığa serilmiş, jeo-felsefe kavramı ayrıntılı tartışılmış, millet, milliyet kavramlarıyla beraber II. Meşrutiyet'in düşünce akımları hakkında bilgi verilmiştir. Toprağa bağlı bir milliyetçilik akımı olarak değerlendirilen Anadoluculuk akımının zaman içerisinde nasıl şekillenerek yoluna devam ettiği ve o dönemde çıkartılan dergiler üzerinden nasıl yorumlandığı, bu dergilerin izledikleri yol ve dergilerin tek tek açıklamasına gidilerek verilmeye çalışılmıştır. Anadoluculuk akımı teorisyenleri de bu açıdan kısaca değerlendirmeye alınmıştır. Tezin ana konusunu oluşturan Jeo-felsefe ve jeo-felsefe kavramı olarak Anadoluculuk, Anadoluculuk akımı anlatılırken bu yönüyle incelenmeye çalışılarak, Anadolu'yu Türk kültürünün kaynağı olarak gören Ülken'in Türk destanı üzerinden Türk Rönesansının gerçekleştirilmesine verdiği çaba ve Türk Rönesansını kendisine amaç edinmesi tezde ayrıntılı olarak açıklanmıştır. Türk düşüncesinin ortaya serilmesinde ve Türk düşüncesinde oynadığı değerli rolle Hilmi Ziya Ülken, bu çalışmada Anadoluculuk akımı ve jeo-felsefe kavramı odaklı olarak ayrıntılı bir şekilde anlatılmıştır.
