Kişilik ve yaşam tarzının sürdürülebilir tüketime etkisinde güdülerin rolü

Abstract

Sürdürülebilir tüketim davranışını gelecek kuşaklara daha iyi bir dünya bırakma anlayışı olarak ifade edilmektedir. Sürdürülebilir tüketim davranışını etkileyen birçok faktör vardır. Bu faktörlerin başında insanların kişilik yapıları, yaşam tarzları ve onları harekete geçiren güdüler yer almaktadır. Bu bağlamda çalışmanın temel amacı; kişilik ve yaşam tarzının sürdürülebilir tüketim davranışına etkisinde güdülerin aracılık rolünün incelenmesidir. Çalışma doğrultusunda sürdürülebilir tüketim davranışına etkisi olduğu düşünülen kişilik, yaşam tarzı ve güdü kavramları tek tek ele alınarak hem doğrudan sürdürülebilir tüketim davranışı üzerindeki etkileri hem de güdülerin aracılık rolü incelenmiştir. Bu kapsamda 518 kişiden çevrimiçi anket tekniği ile veriler elde edilmiştir. Verilerin analizinde AMOS ve SPSS programı kullanılmıştır. AMOS programı aracılığıyla yapısal eşitlik modellemesi kapsamında doğrulayıcı faktör analizi ve yol analizi yapılmıştır. Yapılan analizler sonucunda kişiliğin (yeterlilik, yaşam amacı ile özsaygı boyutlarının) ve yaşam tarzının (iletişim ve manevi gelişim ile pozitiflik boyutlarının) sürdürülebilir tüketim davranışı üzerinde anlamlı bir etkisi bulunurken güdülerin sürdürülebilir tüketim davranışı üzerinde herhangi bir etkisine rastlanılamamıştır. Güdülerin aracılık etkisine bakıldığında ise; yaşam tarzının ve kişiliğin sürdürülebilir tüketim davranışına etkisinde güdülerin aracılık rolü olmadığı sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca katılımcıların demografik değişkenlerinin yaşam tarzı, kişilik, güdüler ve sürdürülebilir tüketim davranışına göre farklılık gösterip göstermediğini test etmek için Bağımsız Örneklem t testi ve Tek Yönlü Anova analizi yapılmıştır. Yapılan analizler sonucunda; yaşam tarzının medeni durum, yaş, gelir düzeyi ve mesleklere göre farklılık gösterdiği, kişiliğin cinsiyet, medeni durum, yaş, eğitim ve meslek gruplarına göre farklılık gösterdiği görülmüştür. Çalışmada güdülerin medeni durum ve yaşa göre farklılık gösterdiği, sürdürülebilir tüketim davranışının ise medeni durum, yaş, eğitim, gelir düzeyi ve meslek gruplarına göre farklılık gösterdiği tespit edilmiştir. Çalışmada ayrıca SPSS yardımıyla kümeleme analizleri de uygulanmıştır. Kümeleme analizlerde kişilik, yaşam tarzı, güdüler ve sürdürülebilir tüketim alt boyutlarını ve demografik değişkenler analize dâhil edilmiştir. Analiz sonucunda kişilik, yaşam tarzı ve sürdürülebilirlik algısı yüksek olan grupların aynı oldugu gözlemlenmiştir. Bu gruplar kamuda çalışan, 25-34 yaş arası, evli, lisans mezunu, orta gelir gurubundaki kadınlardan oluşmaktadır. Güdülere yönelik yapılan kümeme analizi sonuçlarında ise diğer değişkenlerde orta düzey olan algı seviyesine sahip bireylerin güdülerde yüksek olan grubu oluşturduğu sonucuna varılmıştır. Bu grup, öğrenci olan, 18-24 yaş arası, bekâr, lise mezunu, düşük ortalam gelire sahip kişilerden oluştuğu görülmüştür. Elde edilen sonuçlar doğrultusunda işletmeler, STK'lar, hükümetler, akademisyen ve araştırmacılara bir takım önerilerde bulunulmuştur.