Süleyman Giryânî'nin On İki İmam Menâkıbnâmesi

Abstract

Allah dostlarının sıra dışı hayatları, olağanüstü hallerinin anlatıldığı eserlere menâkıbnâme denir. Hadîs kitaplarındaki sahabe fazîletlerinin anlatıldığı Kitâbü’l-Menâkıb bölümleri bu türün ilk örnekleri olarak kabul edilmiştir. Türklerin İslâmiyet’e girmesi ve tasavvufun Türklerin arasında hızla yayılmasıyla Türk İslâm edebiyatı sahasında menâkıbnâme türü içinde değerlendirilebilecek birçok eser te’lif edilmiştir. XIX. yüzyılın ikinci yarısı ile XX. yüzyılın ilk çeyreğinde yaşayan Süleyman Giryânî, manzûm menâkıbnâme alanında eser veren divan edebiyatının son dönem şairlerinden biri olarak değerlendirilebilir. Şairin “Eimme-i İsnâ Aşer Menâkıb Hâllerinden Bir Şemme Beyân Olunur” başlığını taşıyan bu eserinde On İki İmam’ın isim, lakap ve unvanları; anne-baba adları; kerâmetleri, nerede, nasıl yaşadıkları; kaç yaşında, kim tarafından şehit edildikleri ve na’şlarının bulunduğu mekânlar anlatılmıştır. Eimme-i İsnâ Aşer Menâkıbnâmesi’nde coşkun bir Hz. Ali muhabbeti tablosu çizilmiştir. Metinde Âl-i Muhammed muhabbeti hakkındaki âyet-i kerîmeler ve hadîs-i şerîflerin ağırlıkta olduğu görülmüştür. Bu çalışmada öncelikle bir edebî tür olarak menâkıbnâmelerin kaynağı, bu sahada ortaya konulan eserler ile manzûm On İki İmam menkabeleri hakkında genel bir bilgi verilmiştir. Ardından Giryânî’nin hayatı ve edebî yönü üzerinde durularak müellif tanıtılmıştır. Eimme-i İsnâ Aşer Menâkıbnâme’sinin muhtevâ özellikleri sadedinde ana hatlarıyla On İki İmam manzûmeleri mensur olarak özetlenmiş, âyet ve hadîslerin tasbiti yapılarak kaynaklarına ulaşılmaya çalışılmıştır. Tek nüsha halinde tasbit edilen yazmanın şekil husûsiyyetleri hakkında bir değerlendirme yapılmıştır. Son olarak Menâkıbnâme’nin tertip ve vezin özellikleri incelenmiş; metnin büyük bir bölümü transkripsiyonlu haliyle verilmiştir.

Work which is told Allah’s friends’ lives and unusual situations is book telling saints’ lives. Kitabü’l-menâkıb parts told merits of companion in hadith books are accepted as first examples of this type. A lot of works which are evaluated in Turkish İslâmic literature are compiled because Turkish people entered İslâm and İslâm expanded to Turkish people. Süleyman Giryânî living between second half of 19.century and first quarter 20. century is evaluated as one of poets giving work in final period in the field of peotic book telling saints’ lives. Work having title of “Eimmei İsnâ Aşer Menâkıb Hâllerinden Bir Şemme Beyân Olunur” tells names, nicknames and degrees of twelvers; parents names, miracles, where, how, how old, who were they martyred by, where are their bodies. Enthusiastic painting of Imam Ali lover was drawed in Eimme-i İsnâ Aşer Menâkıbnâme. Generally, Hadiths and verses from the Quran about Love of Âl-i Muhammed are in the text. In this work, it is given information about source of the book telling saints’ lives as a literary genre firstly and produced works in this field and about twelvers legends. And then writer is introduced by dicoursing life and literate features of Giryânî. With outlines content features of Eimme-i İsnâ Aşer Menâkıbnâme, twelvers poetics sum up as prose, their sources are tried to be reached by determining hadiths and verses of the Koran. The evaluation was made about form features of text determined one copy. Finally, contexture and rhythm features of menâkıbnâme was examined; most of them was given with transcription form.