Türkiye'de kalkınma ajansları ve yönetişim: Fırat Kalkınma Ajansı örneği

Abstract

Kalkınma Ajansları, merkezi yönetim ve yerel yönetimler arasında işbirliğini geliştirmek, özel sektörün ve STK'ların desteğiyle kaynakların hem demokrasiye katkıda bulunmaya uygun hem de verimli bir şekilde kullanılmasını sağlamak amacındaki kamu kurumlarıdır. Türkiye'de 26 kalkınma ajansı bulunmaktadır. Kalkınma Ajansları, faaliyette bulundukları bölgede kalkınmayı etkileyen temel fonksiyonlara sahiptir. Bu bağlamda, Kalkınma Ajansları bölgenin ihtiyaç ve önceliklerini belirlemek için planlar yapar. Bunu yerine getirebilmesinin yolu ise yönetişim mekanizmasının kullanılmasıdır. Bunlardan biri de Fırat Kalkınma Ajansı (FKA)dır. 2009'da kurulan ajansın faaliyet alanı Elazığ, Bingöl, Malatya ve Tunceli illeridir. Bu çalışmada, bölgesel kalkınma politikasının kurumsal bir aracı olarak yönetişim mekanizmaları, Türkiye'deki kalkınma ajanslarında, özellikle de Fırat Kalkınma Ajansı örneğinde nasıl kullanıldığı incelenmiştir. Araştırmanın yöntemi, uzman görüşlerini toplamak için yarı yapılandırılmış görüşme ile söylem analizi kesişimindedir. Bu çalışmanın kapsamı, sınırlığı kalkınmada yönetişimin öneminin, kalkınma ajanslarındaki izdüşümünün Fırat Kalkınma Ajansı örneğinde incelenmesidir. Bu çalışmanın amaç ve kapsamı da dikkate alınarak literatürün, ilgili mevzuatın, kalkınma ajanslarının kamuoyuna açık faaliyet tanıtımları, düzenlediği konferanslar vb. farklı belgelerinin incelemesi ve bunlara bir ek olarak tezin "sadece bir masa başı çalışması" olmaktan çıkıp kurumun uzman personelinin görüşlerinin toplandığı bir anketle varsayımların desteklenip desteklenmediğinin ortaya konulması öngörülmüştür. Tezde ilk olarak yönetişim kavramı ve tarihi üzerinde durulmaktadır. Daha sonra yerinden yönetimciliğin Türkiye'deki yeri tarihsel olarak irdelenmektedir. Bunun devamında kalkınma kavramı ve Türkiye'de kalkınma politikaları birlikte ele alınmıştır. Tezin dördüncü bölümünde bölgesel kalkınma kavramı ve kalkınma ajanslarının özellikleri, ilkeleri, araçları, faaliyetleri dünyada ortaya çıkışları, gibi konular hakkında bilgilendirme yapılmaktadır. Yanı sıra bu bölümde Türkiye'de Bölgesel kalkınma ajanslarının idari yapıya nasıl katıldığı, ajanslara ilişkin bilgiler (teşkilatı, hukuki yapısı, organları, finansmanı, gibi) konulara yer verilmiştir. Son bölümde ise araştırmanın kapsamında Fırat Kalkınma Ajansı örnek alan olarak incelenmiştir. Sonrasında da Ajansın uzmanlarıyla nicel ve nitel bulgular aracılığıyla tezin varsayımların desteklenip desteklenmediği değerlendirilmektedir. Ajansın yönetişimin bir uygulama aracı olduğu ve bulguların varsayımlarla örtüştüğü görülmüştür.

Development Agencies in Turkey are public, authoritative bodies established in order to develop cooperation between local governments and central management. These agencies provide a mechanism for appropriating resources in a contributive, democratic and efficient way. There are 26 development agencies in Turkey. These agencies have fundamental functions in the development of the region where they conduct an activity. Within this context, the development agencies make plans in order to determine the needs and priorities of the region. The way to do this is to use the governance mechanism. One of the development agencies is the Fırat Development Agency (FKA). Established in 2009, the agency operates in the four provinces. In this study, governance mechanisms as a corporate tool of regional development policy how and the use in of development agencies in Turkey were examined with a specific focus on the Fırat Development Agency case study. The scope of this study was limited to the examination of the importance of governance in development with the projection of the development agencies in the case study of Fırat Development Agency. Different documents such as lectures, conferences organized by the government, the relevant legislation and public announcements and activities were examined for the purpose and scope of this study. In addition to these, a survey study was conducted. Although the survey was not in the centre of the thesis, the opinions of the experts of at the Agency revealed whether the hypotheses was supported. Firstly, in this thesis, the concept and history of governance are emphasized. Then the place of decentralization in our country is examined historically. At the continuation of this topic, the concept of development and development policy in Turkey are dealt with together. In the fourth part of the thesis, the concept of regional development and the characteristics, principles, tools and activities of development agencies around the world are discussed. In this section, and specifically relating to Turkey, how the regional development agencies participate in the administrative structure and information about agencies are included. In the last part of the study, Fırat Development Agency is examined as a sample area. Then, it was evaluated whether the hypotheses of the thesis are supported by the experts of the Agency through quantitative and qualitative findings. Consequently, it was observed that the agency is an application tool of governance and the findings overlap with the hypotheses