Ebü'l-leys es-Semerkandî'nin Tefsîru'Kkur'âni'l-Kerîm adlı eserindeki mukâtil b. Süleyman rivayetlerinin mukâtil'in kendi tefsirindekilerle mukayesesi
[ X ]
Tarih
2024
Dergi Başlığı
Dergi ISSN
Cilt Başlığı
Yayıncı
Hitit Üniversitesi
Erişim Hakkı
info:eu-repo/semantics/openAccess
Özet
Hicrî dördüncü asırda yaşayan Ebü'l-Leys es-Semerkandî, ondan sonraki gelecek nesiller için ehemmiyetli bir eseri kaleme almıştır. Tefsîru'l Kur'âni'l-Kerîm isimli bu eser, tefsir sahasna önemli katkılarda bulunmuştur. Zira Ebü'l-Leys bu tefsirde hem akli hem de nakli delilleri toplayarak Kur'ân-ı Kerîm'i anlama ve anlatma açısından kayda değer bir gayret göstermiştir. Semerkandî ayetleri tefsir ederken sadece görüşlerini sunmakla yetinmez, kendisinden önceki müfessirlerin görüşlerinden de yararlanır. Dolayısıyla Semerkandî'nin tefsirinde nakil anlayışı önemli ölçüde varlığını göstermektedir. Nitekim Semerkandî, kendisinden önceki müfessirlerin görüşlerini "Mücâhid veya Mukâtil de şöyel demiştir" diyerek eserine almıştır. Ebü'l-Leys es-Semerkandî tefsirinde en çok sözlerini nakletiği müfessirlerin arasında Mukâtil b. Süleyman bulunmaktadır. Zira Tefsîru'l-Kur'âni'l-Kerîm isimli eserinde Mukâtil'e ait 500'den fazla rivayet bulunmaktadır. Semerkandî'nin Mukâtil'den bu kadar fazla nakilde bulunmasanın nedenlerinden biri, onun eserinin Kur'ân-ı Kerîm'i baştan sona izah eden ilk tam tefsir olmasıdır. Bir diğer nedeni yazıldığı dönemin vahiy dönemine yakın olması sebebiyle sahabe ve tabiinden gelen rivayetleri toplamış olmasıdır. Ayrıca Mukâtil'in b. Süleyman ile Ebü'l-Leys es-Semerkandî'nin yaşadıkları beldelerin birbirine yakın olması, nakil şartlarının zorluluğunu kısmen hafiflettiği söylenebilir. Semerkandî, Mukâtil b. Süleyman'dan nakilde bulunurken tek alan ile yetinmemiştir. Zira o Kur'an'da geçen inanç, ibadet, ahlak ve ahkâm gibi konulara dair ayetleri açıklarken ondan nakilde bulunduğu gibi nüzul sebeplerini tespit ederken de ondan istifade etmiştir. Ebü'l-Leys es-Semerkandî Mukâtil b. Süleyman'dan nakilde bulurken rivayetlerin hepsini birebir aynıyla aktarmamıştır. Kimi zaman bu rivayetleri kısaltarak, kimi zaman da ona bir takım ilaveler ekleyerek aktarmıştır. Bazen de rivayetin manasın değiştirmeden onu farklı lafızlarla ifade ederek aktarmıştır. Bütün bunlar bize gösteriyor ki Ebü'l-Leys es-Semerkandî Mukâtil b. Süleyman'dan rivayetleri aktarırken hepsinde aynı yöntemi kullanmamıştır. Bundan hareketle çalışmamızın birinci bölümünde iki müfessirin hayatları, yaşadıkları dönem, kaleme aldıkları eserler ve her ikisinin tefsir sahasına kazandırmış oldukları birikimden bahsettik. İkinci bölümde ise Ebü'l-Leys es-Semerkandî'nin Tefsîr'l Kur'âni'l-Kerîm adlı tefsirindeki Mukâtil b. Süleyman'ın rivayetlerini Mukâtil'in tefsirindeki rivayetler ile karşılaştırmaya çalıştık. Semerkandî'nin Mukâtil'den nakilde bulunurken kullandığı her yöntem için ayrı bir tablo oluşturduk. Buna göre bu rivayetleri kıssaltılarak aktarılanlar, ilave edilerek aktarılanlar, manası aynı olup lafzı farklı olanlar, hem manası hem lafzı farklı olanlar, birebir aynı olanlar ve karşılığı olmayanlar şeklinde nakledilen rivayetleri müstakil tablolar hâlinde gösterdik. Yaptığımız mukayese sonucunda Semerkandî'nin naklettiği Mukâtil rivayetlerinin en az altıda beş gibi büyük bir orana tekabül eden kısmının Mukâtil'in tefsirindekilerle örtüştüğünü tespit ettik. Bu da Semerkandî'nin nakil konusunda güvenilir bir müfessir olduğu anlamına gelmektedir.
In the 4th century of the Hijri calendar, Abu'l-Layth as-Samarqandi authored an important work intended for future generations. His work titled "Tafsir al-Qur'ani'l-Karim" made significant contributions to the field of Quranic exegesis. Abu'l-Layth meticulously gathered both rational and traditional evidences to understand and explain the Quran, demonstrating noteworthy effort in this regard. as-Samarqandi did not limit himself to presenting his own views when interpreting verses; he also benefited from the opinions of previous commentators. Therefore, his exegesis prominently reflects a transmission-based approach. Indeed, he often includes statements like "Mujahid or Muqatil said such and such," thereby incorporating the perspectives of earlier scholars into his work. Among the scholars whose views he extensively cites in his tafsir, Muqatil bin Sulayman stands out. In his work "Tafsir al-Qur'ani'l-Karim," as-Samarqandi includes over 500 narrations attributed to Muqatil, underscoring the latter's significant influence. One reason why as-Samarqandi relies heavily on Muqatil is that his work represents the first complete exegesis of the Quran from beginning to end. Another factor is the temporal proximity of his writings to the era of revelation, allowing him to gather narrations from the Companions and Successors. Additionally, the geographical proximity between Muqatil bin Sulayman and Abu'l-Layth as-Samarqandi's places of residence somewhat eased the challenges of transmission. When transmitting narrations from Muqatil, as-Samarqandi employed various methods. Sometimes he abbreviated the narrations, other times he added explanations, and occasionally he paraphrased them without altering their meanings. These diverse approaches indicate that as-Samarqandi did not employ a uniform method when transmitting from Muqatil. Based on our comparative study, in the first part of our work, we discussed the lives of these two commentators, their contemporary context, their authored works, and the scholarly contributions they made to the field of exegesis. In the second part, we endeavored to compare the narrations of Muqatil bin Sulayman as transmitted by Abu'l-Layth as-Samarqandi in "Tafsir al-Qur'ani'l-Karim" with those found in Muqatil's own tafsir. We categorized these transmissions into separate tables based on the method used by as-Samarqandi: abbreviated transmissions, added transmissions, identical in meaning but different in wording, different in both meaning and wording, identical transmissions, and those without equivalents. Through this comparison, we found that a significant majority of the narrations transmitted by as-Samarqandi from Muqatil align with those found in Muqatil's tafsir, indicating Abu'l-Layth as-Samarqandi's reliability in transmission. This analysis underscores Abu'l-Layth as-Samarqandi's meticulous approach to transmitting Muqatil's narrations, contributing to his credibility as a commentator on the Quran.
In the 4th century of the Hijri calendar, Abu'l-Layth as-Samarqandi authored an important work intended for future generations. His work titled "Tafsir al-Qur'ani'l-Karim" made significant contributions to the field of Quranic exegesis. Abu'l-Layth meticulously gathered both rational and traditional evidences to understand and explain the Quran, demonstrating noteworthy effort in this regard. as-Samarqandi did not limit himself to presenting his own views when interpreting verses; he also benefited from the opinions of previous commentators. Therefore, his exegesis prominently reflects a transmission-based approach. Indeed, he often includes statements like "Mujahid or Muqatil said such and such," thereby incorporating the perspectives of earlier scholars into his work. Among the scholars whose views he extensively cites in his tafsir, Muqatil bin Sulayman stands out. In his work "Tafsir al-Qur'ani'l-Karim," as-Samarqandi includes over 500 narrations attributed to Muqatil, underscoring the latter's significant influence. One reason why as-Samarqandi relies heavily on Muqatil is that his work represents the first complete exegesis of the Quran from beginning to end. Another factor is the temporal proximity of his writings to the era of revelation, allowing him to gather narrations from the Companions and Successors. Additionally, the geographical proximity between Muqatil bin Sulayman and Abu'l-Layth as-Samarqandi's places of residence somewhat eased the challenges of transmission. When transmitting narrations from Muqatil, as-Samarqandi employed various methods. Sometimes he abbreviated the narrations, other times he added explanations, and occasionally he paraphrased them without altering their meanings. These diverse approaches indicate that as-Samarqandi did not employ a uniform method when transmitting from Muqatil. Based on our comparative study, in the first part of our work, we discussed the lives of these two commentators, their contemporary context, their authored works, and the scholarly contributions they made to the field of exegesis. In the second part, we endeavored to compare the narrations of Muqatil bin Sulayman as transmitted by Abu'l-Layth as-Samarqandi in "Tafsir al-Qur'ani'l-Karim" with those found in Muqatil's own tafsir. We categorized these transmissions into separate tables based on the method used by as-Samarqandi: abbreviated transmissions, added transmissions, identical in meaning but different in wording, different in both meaning and wording, identical transmissions, and those without equivalents. Through this comparison, we found that a significant majority of the narrations transmitted by as-Samarqandi from Muqatil align with those found in Muqatil's tafsir, indicating Abu'l-Layth as-Samarqandi's reliability in transmission. This analysis underscores Abu'l-Layth as-Samarqandi's meticulous approach to transmitting Muqatil's narrations, contributing to his credibility as a commentator on the Quran.
Açıklama
Hitit Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü
